Ticarət yolu (ing. Trade route) — malların, xidmətlərin və resursların bir bölgədən digərinə daşınmasını təmin edən müəyyən edilmiş marşrut və ya nəqliyyat şəbəkəsi.[1]Bu yollar qədimdən bəri ticarət əlaqələrinin qurulmasında və inkişafında mühüm rol oynayıb. Ticarət yolları həm quruda, həm də suda mövcud ola bilər və müxtəlif regionları birləşdirərək iqtisadi, mədəni və siyasi əlaqələri gücləndirir.[2]
Tarixdə ən məşhur ticarət yollarından biri İpək Yolu olub.[3]Bu yol Asiyanı Avropa ilə birləşdirərək ipək, baharat, çay və digər qiymətli malların mübadiləsini təmin edib.[4]Eyni zamanda, ticarət yolları mədəniyyətlərin, ideyaların, texnologiyaların və biliklərin yayılmasına səbəb olub.[5]
Müasir dövrdə ticarət yolları qlobal iqtisadiyyatın əsas dayağıdır.[6]Dəniz limanları, hava yolları, dəmir yolu və avtomobil magistralları beynəlxalq ticarətin sürətlə və təhlükəsiz şəkildə həyata keçirilməsini təmin edir. Ticarət yolları yalnız iqtisadi əhəmiyyət daşımır, həm də ölkələr arasında əməkdaşlığın və inteqrasiyanın gücləndirilməsində mühüm rol oynayır.[7]
Ticarət yolları insan tarixində iqtisadi, mədəni və sosial inkişafın təməlini qoyan əsas faktorlardan biri olub.[8][9]Qədim dövrlərdən etibarən xalqlar arasında mal mübadiləsi üçün istifadə olunan bu yollar ticarət əlaqələrinin inkişafını və sivilizasiyaların bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqəsini təmin edib.[10]İpək Yolu, Dərya Yolu, Baharat Yolu kimi məşhur ticarət yolları Asiya, Avropa və Afrikanı birləşdirərək malların, ideyaların və mədəniyyətlərin mübadiləsini mümkün edib. Bu yollar yalnız iqtisadi əlaqələri gücləndirməklə qalmayıb, həm də biliklərin, dinlərin və texnologiyaların yayılmasına şərait yaradıb.[11]
Bugünkü dövrdə ticarət yolları qlobal iqtisadiyyatın əsas elementlərindən biridir[12]. Dəniz yolları, dəmir yolları, avtomobil magistralları və hava nəqliyyatı qlobal ticarətin əsas daşıyıcı şəbəkəsini təşkil edir.[13]Məsələn, Süveyş və Panama kanalları kimi mühüm dəniz yolları beynəlxalq ticarət həcmini artıraraq regionlar arasında məhsul və xammal daşınmasını asanlaşdırır. Eyni zamanda, müasir texnologiyalar və nəqliyyat infrastrukturu ticarət yollarını daha təhlükəsiz və səmərəli edib.[14]Bu yollar qlobal bazarlar arasında ticarət əlaqələrini gücləndirərək iqtisadi artımın davamlılığını təmin edir.
Ticarət yolları regionların iqtisadi inkişafına böyük təsir göstərib.[15]Ticarət yolları vasitəsilə daşınan məhsullar, məsələn, ipək, baharatlar, zərgərlik məmulatları və digər lüks mallar yüksək iqtisadi dəyərə malik olub və ticarət mərkəzlərinin yaranmasına səbəb olub. Həmçinin, bu yollar şəhərlərin və limanların inkişafını təşviq edib, sahibkarlığın genişlənməsi üçün imkanlar yaradıb. Bununla yanaşı, ticarət yolları dövlətlər arasında əməkdaşlığı artırıb və iqtisadi inteqrasiyanın təməlini qoyub.[16]
- ↑ Bellina, Bérénice. Southeast Asia and the Early Maritime Silk Road // Guy, John (redaktor). Lost Kingdoms of Early Southeast Asia: Hindu-Buddhist Sculpture 5th to 8th century. Yale University Press. 2014. 22–25. ISBN 9781588395245.
- ↑ Mahdi, Waruno. The Dispersal of Austronesian boat forms in the Indian Ocean // Blench, Roger; Spriggs, Matthew (redaktorlar ). Archaeology and Language III: Artefacts languages, and texts. One World Archaeology. 34. Routledge. 1999. 144–179. ISBN 978-0415100540.
- ↑ Doran, Edwin Jr. "Outrigger Ages". The Journal of the Polynesian Society. 83 (2). 1974: 130–140. 18 January 2020 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 June 2019.
- ↑ "Ancient Trade and Civilization | World | Aurlaea". 2020-08-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-01-16.
- ↑ Manguin, Pierre-Yves. Austronesian Shipping in the Indian Ocean: From Outrigger Boats to Trading Ships // Campbell, Gwyn (redaktor). Early Exchange between Africa and the Wider Indian Ocean World. Palgrave Macmillan. 2016. 51–76. ISBN 9783319338224.
- ↑ Zumbroich, Thomas J. "The origin and diffusion of betel chewing: a synthesis of evidence from South Asia, Southeast Asia and beyond". eJournal of Indian Medicine. 1. 2007–2008: 87–140. 23 March 2019 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ Daniels, Christian; Menzies, Nicholas K. Needham, Joseph (redaktor). Science and Civilisation in China: Volume 6, Biology and Biological Technology, Part 3, Agro-Industries and Forestry. Cambridge University Press. 1996. 177–185. ISBN 9780521419994.
- ↑ Doran, Edwin B. Wangka: Austronesian Canoe Origins. Texas A&M University Press. 1981. ISBN 9780890961070.
- ↑ Blench, Roger. "Fruits and arboriculture in the Indo-Pacific region". Bulletin of the Indo-Pacific Prehistory Association. 24 (The Taipei Papers (Volume 2)). 2004: 31–50. 2021-03-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-01-16.
- ↑ Friedlaender, Jonathan S. Genes, Language, & Culture History in the Southwest Pacific. Oxford University Press. 2007. səh. 28. ISBN 9780195300307.
- ↑ Cunningham, Lawrence J. Ancient Chamorro Society. Bess Press. 1992. 195. ISBN 9781880188057.
- ↑ Sen, Tansen. "Maritime Southeast Asia Between South Asia and China to the Sixteenth Century". TRaNS: Trans-Regional and -National Studies of Southeast Asia. 2 (1). 3 February 2014: 31–59. doi:10.1017/trn.2013.15.
- ↑ Halsall, Paul. "Ancient History Sourcebook: The Periplus of the Erythraean Sea: Travel and Trade in the Indian Ocean by a Merchant of the First Century". Fordham University. 2014-08-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-01-16.
- ↑ Guan, Kwa Chong. "The Maritime Silk Road: History of an Idea" (PDF). NSC Working Paper (23). 2016: 1–30. 8 March 2021 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 June 2019.
- ↑ "free trade; The Columbia Encyclopedia, Sixth Edition. 2001–05". 2007-08-03 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 October 2013.
- ↑ BP Caspian: Baku-Tbilisi-Ceyhan Pipeline (Overview) Arxiv surəti 25 yanvar 2008 tarixindən Wayback Machine saytında.
- Stearns, Peter N.; William L. Langer. The Encyclopedia of World History: Ancient, Medieval, and Modern, Chronologically Arranged. Houghton Mifflin Company. 2001. ISBN 0-395-65237-5.
- Rawlinson, Hugh George. Intercourse Between India and the Western World: From the Earliest Times to the Fall of Rome. Cambridge University Press. 1916.
- Denemark, Robert Allen; el al. World System History: The Social Science of Long-Term Change. Routledge. 2000. ISBN 0-415-23276-7.
- Forbes, Andrew; Henley, David (2011). China's Ancient Tea Horse Road. Chiang Mai: Cognoscenti Books. ASIN B005DQV7Q2
- Glasse, Cyril. The New Encyclopedia of Islam. Rowman Altamira. 2001. ISBN 0-7591-0190-6.
- Kitchen, Kenneth Anderson. Documentation for Ancient Arabia. Liverpool University Press. 1994. ISBN 0-85323-359-4.
- Edwards, I. E. S.; Boardman, John; Bury, John B.; Cook, S.A. The Cambridge Ancient History. Cambridge University Press. 1969. ISBN 0-521-22717-8.
- Larsen, Curtis E. Life and Land Use on the Bahrain Islands: The Geoarcheology of an Ancient Society. University of Chicago Press. 1983. ISBN 0-226-46906-9.
- Eckenstein, Lina. A History of Sinai. Adamant Media Corporation. 2005. ISBN 0-543-95215-0.
- Lach, Donald Frederick. Asia in the Making of Europe: The Century of Discovery. Book 1. University of Chicago Press. 1994. ISBN 0-226-46731-7.
- Shaw, Ian. The Oxford History of Ancient Egypt. Oxford University Press. 2003. ISBN 0-19-280458-8.
- Elisseeff, Vadime. The Silk Roads: Highways of Culture and Commerce. Berghahn Books. 2000. ISBN 1-57181-221-0.
- Orlinsky, Harry Meyer. Israel Exploration Journal Reader. KTAV Publishing House Inc. 1981. ISBN 0-87068-267-9.
- Silver, Morris. Prophets and Markets: The Political Economy of Ancient Israel. Springer. 1983. ISBN 0-89838-112-6.
- Ball, Warwick. Rome in the East: The Transformation of an Empire. Routledge. 2000. ISBN 0-415-11376-8.
- Donkin, Robin A. Between East and West: The Moluccas and the Traffic in Spices Up to the Arrival of Europeans. Diane Publishing Company. 2003. ISBN 0-87169-248-1.
- Burns, Thomas Samuel. Rome and the Barbarians, 100 B.C.–A.D. 400. Johns Hopkins University Press. 2003. ISBN 0-8018-7306-1.
- Seaman, Lewis Charles Bernard. Victorian England: Aspects of English and Imperial History 1837-1901. Routledge. 1973. ISBN 0-415-04576-2.
- Hindley, Brian. Trade Liberalization in Aviation Services: Can the Doha Round Free Flight?. American Enterprise Institute. 2004. ISBN 0-8447-7171-6.
- Dollinger, Philippe. The German Hansa. Routledge. 1999. ISBN 0-415-19072-X.
- western Africa, history of // Encyclopædia Britannica. 2002.
- Freeman, Donald B. The Straits of Malacca: Gateway Or Gauntlet?. McGill-Queen's Press. 2003. ISBN 0-7735-2515-7.
- Lindsay, W S. History of Merchant Shipping and Ancient Commerce. Adamant Media Corporation. 2006. ISBN 0-543-94253-8.
- Holl, Augustin F. C. Ethnoarchaeology of Shuwa-Arab Settlements. Lexington Books. 2003. ISBN 0-7391-0407-1.
- Curtin, Philip DeArmond; el al. Cross-Cultural Trade in World History. Cambridge University Press. 1984. ISBN 0-521-26931-8.
- Young, Gary Keith. Rome's Eastern Trade: International Commerce and Imperial Policy, 31 BC–AD 305. Routledge. 2001. ISBN 0-415-24219-3.
- Scarre, Chris. The Penguin Historical Atlas of Ancient Rome. Penguin Books. 1995. ISBN 0-14-051329-9.
- Toutain, Jules. The Economic Life of the Ancient World. Ayer Publishing. 1979. ISBN 0-405-11578-4.
- Carter, Mia; Harlow, Barbara. Archives of Empire: From the East India Company to the Suez Canal. Duke University Press. 2004. ISBN 0-8223-3189-6.
- Major, John. Prize Possession: The United States and the Panama Canal, 1903–1979. Cambridge University Press. 1993. ISBN 0-521-52126-2.