Tepelena

Tepelena
Tepelena
	Tepelenë
	Gerb
	40°17′47″ şm. e. 20°01′07″ ş. u.HGYO
Ölkə	Albaniya;
Tarixi və coğrafiyası
Mərkəzin hündürlüyü	200 m
Saat qurşağı	UTC+01:00; UTC+02:00;
Əhalisi
Əhalisi	4.342 nəf. (2011);
Rəqəmsal identifikatorlar
Poçt indeksi	6301
Nəqliyyat kodu	TP
Digər
	tepelena.gov.al
	Xəritəni göstər/gizlə Tepelena
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Tepelena (alb. Tepelenë, türk. Tepedelen, yun. Τεπελένιον) — Albaniya Respublikasında şəhər və bələdiyyə.

Adı

Tepelena adının mənası və yaranması barədə üç variant mövcüddür. Birinci versiyaya görə, bu adın mənşəyini türkcə "baş deşmək" mənasını verən "Təpədələn" sözü ilə əlaqələndirilir. İkinci versiya bu sözü, albanca, "Lenes təpəsi" mənasını verən "Tepe e Lenes" kimi izah edir. Digər bir versiyaya görə isə, bu adı, İlliriya dilində "Bilinlərin qarşısında" mənasını verən "Antibylyne" sözü ilə izah edilir. Sonralar bu söz inkişaf edərək Tepelene adını alır.^[1]

Yerləşməsi

Albaniyanın cənubunda, Qirokastra vilayətində yerləşir. Şəhər Vyosa çayının sol sahilində, Drino çayı ilə birləşdiyi nöqtədən təxminən 3 km aşağıda yerləşir. 2011-ci il siyahıyaalmasına əsasən, bələdiyyənin əhalisi 8,949 nəfərdir.

Tepelena gözəl təbiət mənzərəsi olan şəhər hesab edilir. Belə ki, Vyosa və Drino çaylarının birləşdiyi ərazidə yerləşən şəhər, Şendelli, Kurveleş və Golik dağları ilə əhatə olunmuşdur.^[2] Ərazi bu təbii gözəlliklərinə görə, müxtəlif turizm imkanları ilə tanınır.

Şəhərin iqtisadiyyatı əsasən kənd təsərrüfatı, turizm və mineral su istehsalı üzərində qurulmuşdur. Son illərdə bölgədə 18 yeni layihə həyata keçirilmiş, bunlara su təchizatı şəbəkəsinin qurulması, daxili yolların tikintisi və Ali Paşa Tepelenanın evinin bərpası daxildir.^[3]

Tarixi

Tepelena ərazisində ilk yaşayış izləri VII əsrə aiddir. Şəhər strateji mövqeyinə görə Vyosa, Kelcyra boğazı, Drinos və Mallakastranın yollarının kəsişməsində yerləşir.^[2]

1789-cu ildə şəhər Ali Paşa Tepelena tərəfindən idarə olunmağa başlanmış və onun sarayları burada tikilmişdir.^[2]

XIX əsrin əvvəllərində ingilis şairi Lord Bayron 1809-cu ildə Tepelenaya səfər etmiş və Ali Paşa ilə görüşmüşdür.

1920-ci ildə baş vermiş zəlzələ nəticəsində şəhər ciddi ziyan görmüş və yenidən qurulmuşdur.

İkinci Dünya müharibəsi dövründə şəhər strateji əhəmiyyətə malik olmuş və müxtəlif döyüşlərin mərkəzində yerləşmişdir.

1949–1954-cü illərdə Tepelenada yerləşən keçmiş İtalyan hərbi düşərgəsi siyasi məhbuslar üçün əmək düşərgəsinə çevrilmişdir. Təxminən 3,000 nəfər burada saxlanılmış və onlardan 500-ə yaxını, o cümlədən 300-ə yaxın uşaq həyatını itirmişdir.^[4]

Mədəniyyət və Turizm

Tepelena zəngin mədəni irsi və təbii gözəllikləri ilə tanınır. Əsas turistik məkanlara Ali Paşa qalası, Uji i Ftohte (Soyuq Su) bulağı, Nivica kanyonları və şəlalələri, Dragot körpüsü və müxtəlif dini abidələr daxildir.^[2]

İstinadlar

↑ "Tepelenë". 3 mart 2023. İstifadə tarixi: 15 may 2025 – Wiktionary vasitəsilə.
↑ ¹ ² ³ ⁴ "Tepelena". AKT (alban). İstifadə tarixi: 2025-05-15.
↑ "18 New Projects to Drive Economic Growth in Tepelena Area • IIA". invest-in-albania.org (ingilis). 2018-05-22. İstifadə tarixi: 2025-05-15.
↑ Albania, Euronews. "Crumbling ruins of internment camp in Tepelena continue to attract visitors". Euronews Albania (ingilis). 2023-09-11. İstifadə tarixi: 2025-05-15.

[1] "Tepelenë". 3 mart 2023. İstifadə tarixi: 15 may 2025 – Wiktionary vasitəsilə.

[:0-2] ¹ ² ³ ⁴ "Tepelena". AKT (alban). İstifadə tarixi: 2025-05-15.

[3] "18 New Projects to Drive Economic Growth in Tepelena Area • IIA". invest-in-albania.org (ingilis). 2018-05-22. İstifadə tarixi: 2025-05-15.

[4] Albania, Euronews. "Crumbling ruins of internment camp in Tepelena continue to attract visitors". Euronews Albania (ingilis). 2023-09-11. İstifadə tarixi: 2025-05-15.

[1]

[2]

[3]

[4]