Bu səhifədə iş davam etməkdədir. |
Tağı Musəvi və ya Tağı Tağıyev - tarix elmləri namizədi, şərqşünas, siyasətçi, hərbi təyyarəçi.
| Tağı Musəvi | |
|---|---|
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1 may 1918 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 30 iyul 2000 (82 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vətəndaşlığı | |
| Təhsili | |
| Hərbi fəaliyyəti | |
| Təltifləri |
 |
Tağı Məmmədəli oğlu Musəvi 1918-ci il mayın 1-də Təbrizdə anadan olub.[1][2] 1923-1930-cu illər Təbrizdə "Gülzar" məktəbində təhsil alıb.[2] 1930-1934-cü illərdə Təbriz xalça fabrikində fəhlə kimi işləyib.[1] 1934-1936-cı illərdə Təbrizdə “Ədəb” orta məktəbində, daha sonra isə hərbi məktəbdə təhsil alıb.[2] 1939-1941-ci illərdə Tehran Ali Hərbi Məktəbində təhsil alıb. Hərbi təhsilini bitirdikdən sonra İran Hərbi Hava Qüvvələrinin birinci alayına təyinat alıb.[2] 1942-ci ildə Tudə Partiyasına üzv olub.[1] 1942-ci ildə ixtisasını artırmaq üçün Tehran Təyyarəçilik Məktəbinə göndərilib. 1942-1945-ci illərdə İran Hərbi Hava Qüvvələrinin tərkibində Tehran, İsfahan və Kirmanşah şəhərlərində təyyarəçi-şturman kimi xidmət edib.[2]
1945-ci ildə Azərbaycan Demokrat Firqəsinə üzv olub. Azərbaycan Milli Hökuməti qurulanadək gizli partiya işi ilə məşğul olub və fədai dəstəsinə rəhbərlik edib.[3][2] 1945-ci il dekabrın 21-də Azərbaycan Milli Hökuməti qurulub.[4] Milli Hökumət qurulduqdan sonra Tağı Musəvinin təşkilatçılığı ilə 130 zabit əvvəl xidmət etdikləri İran ordusunu tərk edərək yeni qurulmuş Qızılbaş Xalq Qoşunları Ordusuna qoşulublar.[1] Tağı Musəvi AMH-nin qərarı ilə 1946-cı ilin aprel ayında hərbi təhsilini artırmaq üçün Kirovabad Təyyarəçilik Məktəbində oxumağa göndərilib. 1947-ci ildə məktəbi kapitan rütbəsi ilə bitirib.[2]
Azərbaycan Milli Hökuməti dağıldıqdan sonra Azərbaycan SSR-də qalıb.
Pişəvərinin təklifi ilə 1947-ci ildə gələcəkdə partizan müharibəsi aparmaq, Cənubi Azərbaycanda şah qoşunlarına müqavimət göstərmək üçün seçkin fədai və hərbçilərdən 2 dəstə yaradıldı.[5] Onlardan biri Hacıkəndə, digəri isə Şəki şəhərinə göndərildilər.[6][7] Hacıkənddəki dəstəyə Tağı Musəvi, Şəkidəki dəstəyə isə Həsən Nəzəri başçı təyin olundu.[6][5] Seyid Cəfər Pişəvəri avtomobil qəzasında dünyasını dəyişdikdən sonra təlimdə olan fədai dəstələri ləğv olunub. Tağı Musəvi bundan sonra ali təhsilini davam etdirib. Fars, fransız və rus dillərini bilib.
1947-1951-ci illərdə Bakı Ali Partiya Məktəbində təhsil alıb.[1] 1951-1952-ci illərdə Azərbaycan Demokrat Partiyası MK-də təlimatçı kimi fəaliyyət göstərib. 1952-1956-cı illərdə V.İ.Lenin adına Azərbaycan Pedaqoji İnstitutunun marksizm-leninizm kafedrasının aspiranturasında təhsilini davam etdirib.[2] 1953-cü ilin oktyabr ayında Azərbaycan Demokrat Firqəsinin Azərbaycan SSR ərazisində yaradılmış təşkilatlarının konfransı keçirilib.[8] Bu konfransda Tağı Musəvi firqənin təftiş komissiyasına üzv seçilib.[9][8] 1956-1961-ci illərdə Azərbaycan SSR Nazirlər Soveti yanında Radio Verilişləri və Televiziya Komitəsində radionun xarici verilişlər reaksiyasında redaktor və mütərcim kimi, 1961-1980-ci illərdə Azərbaycan SSR EA Tarix İnstitutunda əvvəl kiçik elmi işçi, sonra isə baş elmi işçi vəzifəsində fəaliyyət göstərib.[2] 1960-cı ildə namizədlik dissertasiyasını müdafiə edib, tarix elmləri namizədi alimlik dərəcəsi alalıb.[1] 1965-ci ildə “Orta əsr Azərbaycan tarixinə dair fars dilində yazılmış sənədlər”, 1967-ci ildə “Bakı tarixinə dair orta əsr sənədləri” kitabları Bakıda nəşr olunub.
1979-cu ildə İran İslam İnqilabından sonra siyasi fəaliyyət göstərmək üçün İrana gedib.[1] Burada Azərbaycan Demokrat Firqəsinin fəaliyyətinin yenidən bərpa olunmasında iştirak edib.[10] Orada siyasi təqiblərə məruz qaldığı üçün dostlarının köməyi ilə əvvəlcə Əfqanıstana daha sonra isə SSRİ-yə qaçırılıb və Bakıda yaşamağa davam edib. 1990-cı ildə inqilabi fəaliyyətinə görə ADF Mərkəzi Komitəsinin fəxri üzvü seçilib.[1]
1994-cü ildə insult keçirib. Bundan sonra İsveçin Lund şəhərində yaşayan qızı Azərin yanına köçüb və ömrünün sonunadək orada yaşayıb.[1]
2000-ci il iyulun 30-da İsveçin Lund şəhərində dünyasını dəyişib və həmin şəhərdə dəfn olunub.[1]
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 İsmayılov, Güləddin. "Tağı Musəvinin mühacir həyatı". Azərbaycan Demokrat Firqəsi. 2024-02-28. 2024-10-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-04-02.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Həsənov, Rahim; Məmmədov, Aydın. "Tarixçi, tərcüməçi və təyyarəçi". Mədəniyyət qəzeti. 2023-05-03. səh. 6. İstifadə tarixi: 2025-04-02.
- ↑ Çeşmazər, 1986. səh. 61
- ↑ İbrahimov, 1948. səh. 32
- ↑ 1 2 Rəhimli, 2009. səh. 118
- ↑ 1 2 Fərzad, 2006. səh. 210
- ↑ Balayev, 2018. səh. 68
- ↑ 1 2 Çingizoğlu, Ənvər. "Əbdüssəməd mirzə Kambəxş: "Qırmızı şahzadə"". Reyting.az. 2020-04-22. İstifadə tarixi: 2025-04-02.
- ↑ Balayev, 2018. səh. 87
- ↑ Əmir Haşimi, Abdulla. "Vəhdət konfransından sonra ADF-nin fəaliyyətinə bir baxış". Azərbaycan Ruznaməsi. İstifadə tarixi: 2025-04-02.
- Balayev, Xaqan. Azərbaycanın sosial-siyasi həyatında cənublu mühacirlərin iştirakı (1947-1991) (az.). Bakı: Elm və təhsil nəşriyyatı. 2018. səh. 198. ISBN 9789952370911.
- Fərzad, Şahruh. فرقه دموکرات آذربایجان از تخلیهی تبریز تا مرگ پیشهوری: خاطراتی از شهود عینی به انضمام اسناد منتشر نشده / Azərbaycan Demokrat Firqəsi Təbrizin boşaldılmasından Pişəvərinin ölümünə qədər: Şahidlərin xatirələri, o cümlədən dərc olunmamış sənədlər (fars). Tehran: اوحدی. 2006. səh. 788. ISBN 9789648234404.
- Rəhimli, Əkrəm. Mübarizə burulğanlarında keçən ömür: Seyid Cəfər Pişəvəri (az.). Bakı: Nurlar NPM. 2009. səh. 400. ISBN 9789952450064.