Təsərrüfat fəaliyyətinin təhlili (TFT, ing. analysis of economic activity) — müəssisələrin təsərrüfat fəaliyyətinin səmərəliliyini artırmaq məqsədilə onların hərtərəfli öyrənilməsi üçün iqtisadi informasiyanın emalı üsullarının məcmusu.
Böyük Sovet Ensiklopediyasına görə təsərrüfat fəaliyyətinin təhlili müəssisələrin təsərrüfat fəaliyyətinin səmərəliliyini artırmaq məqsədilə hərtərəfli öyrənilməsidir [1].
BRE-də təsərrüfat fəaliyyətinin təhlili bir sıra metodlardan ibarət olan işinin və/və ya idarəetmə qərarlarının səmərəliliyini artırmaq məqsədilə müəssisələrin və fərdi sahibkarların istehsal-təsərrüfat fəaliyyətinin prosesinin və nəticələrinin hərtərəfli öyrənilməsi kimi iqtisadi məlumatların emalı üçün müəyyən edilir[2].
Təsərrüfat fəaliyyətinin təhlili aşağıdakı təhlil növlərini əhatə edir[2][3][4]:
I. İdarəetmə təhlili:
- 1) biznes planlarının əsaslandırılmasında və monitorinqində təhlil:
- biznes planlaşdırılması;
- büdcə tərtibi (büdcə planlaşdırılması);
- büdcənin icrasının təhlili (təxminlər).
- 2) marketinq təhlili:
- marketinq təhlilinin standart üsulları:
- - evristik üsul;
- - trend metodu;
- - statistik faktor təhlili.
- marketinq təhlilinin xüsusi üsulları:
- - giriş və çıxışın təhlili;
- - test marketinqi;
- - endirimlərin təhlili;
- - SWOT analizi;
- - portfel təhlili;
- 3) təsərrüfat fəaliyyətinin səmərəliliyinin hərtərəfli iqtisadi təhlili:
- mikroiqtisadi təhlil;
- makroiqtisadi təhlil:
- - ətraf mühitin təhlili;
- - iqtisadi fəaliyyətin sosial sferasının təhlili;
- - müəssisənin xarici iqtisadi şəraitinin və əlaqələrinin təhlili.
- 4) istehsalın inkişafının texniki və təşkilati səviyyəsinin təhlili:
- istehsalın elmi-texniki səviyyəsinin təhlili:
- - istehsalın texniki səviyyəsinin təhlili;
- - istehsal texnologiyasının səviyyəsinin təhlili;
- - məhsulun keyfiyyətinin təhlili.
- istehsalın və əməyin təşkili səviyyəsinin təhlili:
- - istehsalın təşkilinin təhlili;
- - əməyin təşkilinin təhlili.
- müəssisə idarəetmə təşkilatının təhlili:
- - idarəetmənin səmərəliliyinin təhlili;
- - istehsal və idarəetmə işinin strukturunun təhlili;
- - iş növbələrinin təhlili;
- - iddia işlərinin təhlili;
- - planlaşdırmanın təhlili, məhdudlaşdırılması və normalaşdırılması.
- 5) istehsal ehtiyatlarından istifadənin təhlili:
- əmək alətlərinin təhlili:
- - dövriyyədənkənar aktivlərin strukturunun və dinamikasının təhlili
- - dövriyyədənkənar aktivlərin dövriyyəsinin təhlili;
- - əsas fondlardan istifadənin təhlili.
- əmək obyektlərinin təhlili:
- - dövriyyə aktivlərinin strukturunun və dinamikasının təhlili
- - dövriyyə aktivlərinin dövriyyəsinin təhlili;
- - dövriyyə vəsaitlərindən istifadənin səmərəliliyinin təhlili.
- əməyin istifadəsi və əmək haqqının təhlili:
- - əməyin istifadəsinin təhlili;
- - əmək məhsuldarlığının təhlili;
- - əmək haqqının təhlili.
- 6) məhsul satış həcminin təhlili:
- gəlirlərin strukturunun və dinamikasının təhlili;
- müəssisənin gəlirlərinin təhlili;
- planın icrasının və məhsulun satış dinamikasının təhlili.
- 7) əməliyyat analizi:
- xərc davranışının təhlili;
- zərərsiz nöqtənin təhlili:
- - çox elementli istehsalda kritik nöqtə üsulu;
- əməliyyat leverajı və əməliyyat leverajının təsiri.
II. Maliyyə təhlili:
- 1) investisiya təhlili;
- 2) mənfəətlilik təhlili;
- 3) təhlil mənfəətlilik;
- 4) likvidlik, ödəmə qabiliyyəti, davamlılıq təhlili;
- 5) kapitalın təhlili;
- 6) borc vəsaitlərinin istifadəsinin təhlili;
- 7) müəssisənin təhlili və reytinq qiymətləndirilməsi.
- ↑ // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.
- ↑ 1 2 // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.
- ↑ Баканов М. И., Шеремет А. Д. Теория экономического анализа — М.: Финансы и статистика, 1994 — 288с. — С.201, 241, 244 — ISBN 5-279-01279-3
- ↑ Шеремет А. Д. Анализ и диагностика финансово-хозяйственной деятельности предприятия — М.: Инфра-М, 2017 — 374с. — ISBN 978-5-16-012181-9