Türkmən lalələri

Türkmən lalələri - laylalara bənzər folklor janrı. Türkmən xalq ədəbiyyatında yayqın olan lalələr qız-gəlinlər tərəfindən söylənən xalq ədəbiyyatı nümunələrindən biridir. İstər tematikası, istərsə də dilinin sadəliyi ilə seçilən bu janr özünəməxsus ifadə tərzinə malikdir. Hər bəndin sonunda “haý-läle-le, he-läle-le” və ya “lälim-lä-le, läle-lä-le” deyərək avazla söylənilən bu xalq ədəbiyyatı nümunələri bir növ bayatıları xatırladır. Lalələr, bəzən istisna hallar olsa da, a, a, b, a şəklində qafiyələnir. İstisna hallarda isə yenə də qafiyə quruluşu gözlənilməklə “a, a, a, b”, “a, a, b, b” yaxud da “a, b, a, b” şəklində olur. Məsələn:

^[1]

Lalələr “Damaq laləsi”, “Dodaq laləsi”, “Enek laləsi” və “Himmil laləsi” olmaqla 4 yerə bölünür:

1. Damaq laləsi – bu laləni oxuyarkən dilin kökünü boğazda titrətməklə səsi dalğalandırırlar.
2. Dodaq laləsi – bu laləni oxuyarkən başala barmağı ağzın kənar tərəfinə qoyaraq səsi titrədirlər.
3. Enek laləsi – bu tip laləni oxuyarkən baş barmağı alt dodağın ortasına qoyaraq səsi titrədirlər.
4. Himmil laləsi – bu laləni oxuyarkən bütün bədəni, çiyinləri və ayaqları hərəkət etdirirlər. Bir növ rəqs edirlər.

Göründüyü kimi, Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatında laylalardan və ya bayatılardan fərqli olaraq lalələr müxtəlif şəkillərdə ifa olunur.