Türkiyədə uyğurların təqibi — Türkiyədə sığınacaq axtaran və qaçqın olan uyğurların repressiyaya məruz qalması, deportasiyası, onlara pis rəftar edilməsi və həbs edilməsi.
Tarixi
Türkiyə Çindəki repressiyalardan qaçan bir çox uyğur üçün təhlükəsiz sığınacaq kimi tanınırdı. Rəcəb Tayyib Ərdoğanın özü ilk növbələrdə Çinin Sincandakı siyasətini soyqırım adlandırmışdır. Buna baxmayaraq, 2010-cu illərin sonlarında türk milliyətçi və anti-Qərb baxışlarına keçid edən zaman o, Türkiyəni Qərbdən uzaqlaşdırmışdır, daha çox Çin və Rusiyaya meyl göstərmişdir, hətta Çini və onun Sincan siyasətini tənqid etməyi dayandırmışdır. Uyğurlar əvvəlki kimi Türkiyədə böyük etiraz aksiyalarına ev sahibliyi edə bilməmişdilər. Ərdoğan Çinin azlıqlara qarşı siyasətini yüksək qiymətləndirmişdir. 2015-ci ildə Ərdoğan Sincandakı uyğurların "terror fəaliyyətlərini" pislədiyini bəyan etmişdir, buna görə tənqidinə məruz qalmışdır. 2017-ci ildə Türkiyə hökumətiBöyük Britaniya və Birləşmiş Millətlər Təşkilatının oxşar təyinatlarından sonra Şərqi Türküstan İslam Hərəkatını rəsmi olaraq terror təşkilatı elan etmişdir.
Təzyiqlər 2020 və 2021-ci illərdə şiddətlənmişdir. Minlərlə uyğur hədəf alınacağından qorxaraq Türkiyəni tərk etmiş və Avropaya getməyə başlamışdır. Onlar həmçinin, Ərdoğanı uyğurlara qarşı susduğuna, lakin dünyadakı digər müsəlmanları müdafiə etməyə tələsdiyinə görə tənqid etmişdilər.Mövlud Çavuşoğlu iddia etmişdir ki, Türkiyə heç vaxt uyğurlar üzərində Çini seçməyəcək, baxmayaraq ki, onun siyasi müxalifəti onu seçiciləri cəlb etmək cəhdi kimi tez rədd etmişdir. 2023-cü ildə uyğur fəallar Ərdoğana və onun siyasətlərinə etirazlarını davam etdirmişdilər.
Polis fəaliyyəti
Uyğur icması 2014-cü ildən sonra Türkiyədə yaşamaq icazəsi və ya vətəndaşlıq almağın çətinləşdiyindən şikayətlənmişdir. Onların bəzi evlərinə basqın edilmiş, yüzlərlə insan həbs olunmuş və Çinə deportasiya edilmişdir.
2020-ci ildə uyğurlar NPR ilə müsahibələrində çoxlu sayda pis rəftar və müntəzəm həbslər barədə məlumat vermişdilər. İstanbuldakı bəzi uyğurlar NPR-ə bildirmişdilər ki, onlar Türkiyə polisindən və Çindən gələn xarici təzyiqlərdən qorxurlar.
Ekstradisiya və deportasiya
Ərdoğan Türkiyədə uyğurlara qarşı repressiyaya başlamış, bir çoxlarını gəldikləri ölkələrə deportasiya etmişdir, oradan da Çinə təhvil vermişdir. 2021-ci ildə Amerika Uyğur Assosiasiyasının prezidentinin sözlərinə görə, deportasiya edilən uyğurlar adətən Tacikistan kimi üçüncü tərəflər vasitəsilə Çinə ekstradisiya edilir.
2017-ci ildə Çin Türkiyə ilə hər iki ölkədə axtarışda olan şəxslərin ekstradisiyasına dair sazişi ratifikasiya etmişdir. Türkiyə bunu ratifikasiya etməsə də, uyğurların məxfi ekstradisiyasına dair iddialar var. 2021-ci ildən etibarən türk xalqları haqqında fikirləri ilə tanınan MHP uyğur məsələsi ilə bağlı geniş danışmamış və təklif olunan Çin–Türkiyə ekstradisiya müqaviləsinə heç bir etiraz bildirməmişdir.
İstinadlar
- ↑ . En.people.cn. 2017-08-03. 7 August 2017 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-08-29.
- . dw.com (türk). 2024-05-31 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-05-31.
- (türk). 2015-08-04. 2024-05-31 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-05-31.
- . Middle East Institute (ingilis). 31 December 2019 tarixində . İstifadə tarixi: 31 December 2019.
- Martina, Michael; Blanchard, Ben; Spring, Jake. Ruwitch, John (redaktor). . Reuters. 20 July 2016. 14 August 2017 tarixində .
- (PDF). 26 October 2016 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 27 July 2016.
- . . April 2007. 24 August 2007 tarixində . İstifadə tarixi: 23 August 2007.
- Xiao, Eva. . WSJ (ingilis). 2024-05-31 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-05-31.
- . BBC News Türkçe (türk). 2021-03-11. 2024-05-31 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-05-31.
- . www.voanews.com. 2024-06-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-06-01.
- . rfa.org. 2024-05-31 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-05-31.
- . www.al-monitor.com (ingilis). 2023-01-05. 2024-05-31 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-05-31.
- Altay, Kuzzat. . Foreign Policy (ingilis). 2024-06-05. 2024-06-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-05-31.
- . NPR. March 13, 2020. April 15, 2021 tarixində . İstifadə tarixi: June 12, 2024.
- . CNN (ingilis). 2024-05-31 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-05-31.
- Simmons, Keir; Saravia, Laura; Smith, Alexander. . www.nbcnews.com (ingilis). 2023-08-10. 2024-05-31 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-05-31.
- ↑ . thediplomat.com (ingilis). 2024-02-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-05-31.
- . dw.com (ərəb). 2024-06-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-06-01.