2018 seçkiləri

  Əsas məqalə: Türkiyədə ümumi seçkilər (2018)

24 iyul 2018-ci ildə keçirilmişdir. Mübahisəli kiçik bir səs fərqi ilə qəbul edildi və ölkə idarəetməsi parlamentar rejimdən prezident respublikasına keçdi. Bu seçkiləri 2014-cü ildən bəri prezident olan hazırkı prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan qazandı. Hakim Ədalət və İnkişaf Partiyası 2015-ci il iyun seçkilərindən sonra ilk dəfə parlamentdəki çoxluğunu itirdi və Milliyətçi Hərəkat Partiyası ilə ittifaq qurmaq məcburiyyətində qaldı.

Seçkilərin birinci turu üçün müəyyənləşdirilən tarix 18 iyun idi. Lakin, seçki sistemi tarixin əvvələ alınmasına icazə verdi.

Daha öncədən seçkilərin növbədənkənar olacağına dair spekulyasiyalar mövcud idi, lakin Cümhur İttifaqının ortağı Milliyətçi Hərəkat Partiyasının sədri Dövlət Baxçalı bunları təkzib etmişdi. Seçkilərin 2023-cü ildən əvvəl keçirilməyəcəyini bildirmişdi. Həmçinin, o, Ədalət və İnkişaf Partiyası ilə Milliyətçi Hərəkat Partiyası arasındakı mövcud ittifaqın pozulmayacağını və prezidentliyə vahid namizədlərinin Rəcəb Tayyib Ərdoğanın olacağını qeyd etmişdir.

Növbədənkənar seçkilərlə bağlı mübahisələr

2023-cü ilin yanvar ayında Ədalət və İnkişaf Partiyası seçkilərin vaxtından əvvəl, 16 və 30 apreldə, ya da 14 mayda keçirilə biləcəyindən bəhs etdi. Buna baxmayaraq, 6 müxalif partiyadan ibarət Altılı Masa 6 apreldən sonra növbədənkənar seçkilərə getməyəcəyini elan etdi. Ərdoğan Demokrat Partiyanın Cümhuriyyət Xalq Partiyasını məğlub etməsini istinad edərək seçkilərin 14 mayda keçiriləcəyini açıqladı. Altılı Masa parlamentin təsdiqi olmadan Ərdoğanın namizəd ola bilməyəcəyini bildirmişdir.

Seçki tarixinin ertələnməsi ilə bağlı mübahisələr

6 fevral 2023-cü ildə ölkədə baş verən zəlzələdən sonra Ərdoğan zəlzələdən təsirlənən 10 ildə 3 aylıq, 14 maydakı seçkilərdən 1 həftə öncə bitəcək fövqalədə vəziyyət elan etdi. Müxalifət TBMM-də bu qərarın əleyhinə səs verdi. Hakim partiyadan baş nazirin sabiq müavini Bülənt Arınc seçkilərin may və ya iyun ayında keçiriləməyəcəyini və seçkilərin ertlələnməsinin zəruri olduğunu qeyd etmişdir.Ədalət və İnkişaf Partiyasının sözcüsü Ömər Çelik isə Arıncın açıqlamalarının şəxsi fikirləri olduğunu və partiya ilə əlaqəsi olmadığını bildirmişdir.Cümhuriyyət Xalq Partiyasının sədri Kamal Qılıncdaroğlu isə ölkənin müharibə vəziyyətində olmasından başqa vəziyyətdə seçkilərin ertələnə bilməyəcəyi yönündəki açıqlamalarına cavab vermişdir. Həmçinin İYİ Partiyadan növbədənkənar seçkilərlə bağlı yalnız parlamentin qərar verə biləcəyini müdafiə etmiş, Xalqların Demokratik Partiyasının sabiq həmsədri Səlahəddin Dəmirtaş isə belə bir tədbirin siyasi çevrilişlə nəticələnəcəyindən şübhələndiyini bildirmişdir.

Bir namizədin prezident seçilməsi üçün ilk turda etibarlı ümumi səslərin sadə çoxluğunu (50%-dən çoxunu) almağı lazımdır. Seçkilər iki turlu keçirilir, əgər ilk turda heç bir namizəd üstünlük qazanmazsa, ən çox səs toplayan 2 namizəd növbəti turda yarışır.

Türkiyə prezidenti seçiləcək şəxs 2 dəfə 5 illiyinə seçilə bilər. İkinci müddət bitmədən növbədənkənar seçkilərə gedilərsə, 3-cü müddət üçün də eyni şəxs prezident seçilə bilər. Parlamentin növbədənkənar seçkiləri təsdiqləməsi ilə yenilənən seçkilər prezidentə 3-cü müddətə namizəd olmağa icazə verə bilər.

Namizəd olacaq şəxs ən az 40 yaşında və ali təhsilli olmalıdır. Namizədin namizədliyi təkbaşına və ya birlikdə sonuncu parlament seçkilərində etibarlı səslərin 5 faizini toplamış siyasi partiyalar və ya parlementdə fraksiyası olan siyasi partiyalar tərəfindən irəli sürülməlidir. Bundan başqa, dairə seçki komissiyalarında ən azı 100 min seçicinin imzasını toplaya bilən şəxslər də prezidentliyə namizəd ola bilər.

Əsas məqalə:

Siyahı

• Rəcəb Tayyib Ərdoğan — Hazırkı Türkiyə prezidenti (2014–h.h),Ədalət və İnkişaf Partiyasının təsisçilərindən biri və sədri (2001–2014, 2017–h.h).
  • Dəstəkləyənlər: Cümhur İttifaqı
• Kamal Qılıncdaroğlu — Cümhuriyyət Xalq Partiyasının sədri (2010–h.h), ana müxalifət lideri (2010–h.h). Əkrəm İmamoğlu, Mənsur Yavaş və Millət İttifaqının üzvü digər 5 müxalif partiyanın vitze-prezident namizədləri bəlli oldu.
  • Dəstəkləyənlər: Millət İttifaqı
• Məhərrəm İncə — qurucusu və sədri (2021–h.h), prezidentliyə namizəd.
• Sinan Oğan — Milliyətçi Hərəkat Partiyasından Türkiyə Böyük Millət Məclisinin sabiq üzvü (2011–2015). Hal-hazırda bitərəf olaraq siyasi fəaliyyətini davam etdirir.
  • Dəstəkləyənlər:

Namizədliklər

qəbul edilən konstitusiya referendumundan sonra, Türkiyə konstitusiyasına görə, parlament qrupuna (ən azı 20 millət vəkili) sahib partiyalar prezidentliyə namizəd göstərə bilmə hüququna malikdirlər. Digər namizədlərin isə, ən az 100 min imza toplamaları lazım idi.

İmza toplama kampaniyasına 22 martda başlandı və 27 martda sona çatdı. Sadəcə iki namizəd, Məhərrəm İncə və Sinan Oğan 100 min imza toplaya bildilər və Yenidən Rifah Partiyasının təsisçisi və sədri isə, Ərdoğanın lehinə namizədlikdən geri çəkildi.

Milliyətçi Hərəkat Partiyası,Böyük Birlik Partiyası,Hür Dava Partiyası,Yenidən Rifah Partiyası kimi partiyalar Ərdoğanı dəstəklədiklərini açıqlamışdır.

İYİ Partiya,Demokratiya və Sıçrayış Partiyası,,Səadət Partiyası,Demokrat Partiya,Xalqların Demokratik Partiyası,,,,,, ,,,, kimi partiyalar Qılıncdaroğlunu dəstəklədiyini qeyd etmiş, isə, seçkilər ikinci tura qaldığı halda, Qılıncdaroğlunu dəstəkləyəcəyini bildirmiş, lakin daha sonra tərəfsiz qalmışdır.Demokratik Sol Partiyanın bəzi üzvləri də Qılıncdaroğlunu dəstəkləməkdədirlər.

Zəfər Partiyası,,, kimi partiyalar Oğanı dəstəklədiyini açıqlamışdır.

Qılıncdaroğlunu dəstəklədiyini açıqlamış, hazırkı və 2-ci Şavkat Mirziyayev Ərdoğanı dəstəklədiyini ifadə etmiş, keçmiş, 10-cu Türkiyə Prezidenti Əhməd Necdət Sezər də Qılıncdaroğlunu dəstəklədiyini bildirmişdir.

4-cü və hazırkı Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev Ərdoğanı dəstəklədiyini qeyd etmişdir. Sinan Oğan seçkilərin ikinci turunda Ərdoğanı dəstəklədiyini açıqlamışdır.

Zəfər Partiyası seçkilərin ikinci turunda Kamal Qılıncdaroğlunu dəstəklədiyini açıqlamışdır.

Ərdoğanın təkrar namizəd olması

2018-ci ildəki prezident seçkilərindən əvvəl, prezident parlamentar rejimdə dövlət başçısı olaraq xidmət edirdi. sonra, ölkə prezident respublikası idarəetmə üsuluna keçdi və prezident və dövlətin başçısı oldu. Bəzi müxalif siyasətçilər Ərdoğanın 2014 və 2018-ci illərdə iki dəfə prezident seçildiyini, Türkiyə Konstitusiyasının 116-cı maddəsinə əsasən, parlament tərəfindən növbədənkənar seçkilər təyin edilmədiyi təqdirdə, növbəti dəfə namizəd ola bilməyəcəyini qeyd edir. Bəzi hüquqşünaslar isə, 2018-ci ildə prezidentlik rejiminə keçildiyi üçün və ad oxşarlığından başqa, yeni bir vəzifənin təsis edildiyini irəli sürərək 2018-ci ildəki seçkilərin Ərdoğanın yeni sistemdə ilk dövrü olduğunu və təkrar namizədlik haqqına sahib olduğunu qeyd edirlər.

Əsas məqalə:

Birinci tur

İkinci tur

İlk turda heç bir namizəd səslərin çoxluğunu qazana bilmədiyi üçün mayın 28-ində ilk iki yeri tutan Rəcəb Tayyib Ərdoğan və Kamal Qılıncdaroğlu arasında ikinci tur keçiriləcək. Seçkilərdə 49,52% səs toplayan Ərdoğan bundan öncəki prezident seçkilərində ümumi səslərin 52,59%-ini toplaya bilmişdi.