Türkiyədə prezident seçkiləri — Türkiyə qurulduğu gündən 12 fərqli Türkiyə vətəndaşını prezidentliyə gətirən iyirmi iki prezident seçkisi olub. Türkiyə Böyük Millət Məclisi tərəfindən Mustafa Kamal Atatürk və İsmət İnönü dörd dəfə, Cəlal Bayar üç dəfə, Cövdət Sunay, Fəxri Qorutürk, Turqut Özal, Süleyman Dəmirəl, Əhməd Necdət Sezər və Abdullah Gül bir dəfə prezident seçilib. Camal Gürsəl 27 may dövlət çevrilişindən sonra keçirilən ümumi seçkilər nəticəsində Türkiyə Böyük Millət Məclisi tərəfindən seçilmişdir, Kənan Evrən 1980-ci il 12 sentyabr çevrilişindən sonrakı 1982-ci il Türkiyə konstitusiya referendumu nəticəsində prezident oldu.[1]
Rəcəb Tayyib Ərdoğan 3 dəfə birbaşa xalq səsverməsi ilə prezident seçilib.
2007-ci il Türkiyə konstitusiya dəyişikliyi referendumuna qədər prezident Türkiyə Böyük Millət Məclisi tərəfindən 7 il müddətinə seçilirdi və maksimum bir müddət bu vəzifədə ola bilərdi. 2017-ci il konstitusiya dəyişikliyi referendumunda edilən dəyişikliklərdən sonra prezident 5 il müddətinə xalq tərəfindən seçilir və bir şəxs 2 dəfə prezident seçilə bilər. Bununla belə, Parlament prezidentin ikinci müddətində yeni seçkilərin keçirilməsinə qərar verərsə, prezident daha bir müddət də bu vəzifəni icra edə bilər.
Prezident millət vəkili seçilmək hüququnu qazanan, yaşı 40-dan yuxarı və universitet məzunu olan Türkiyə vətəndaşı olmalıdır. Birbaşa xalq tərəfindən seçilir. Prezidentin səlahiyyət müddəti beş ildir. Bir şəxs maksimum iki müddətə prezident seçilə bilər.
Prezident Türkiyə Böyük Millət Məclisində qrupu olan partiyalar, son seçkilərdə etibarlı səslərin 5%-ni almış siyasi partiyalar tərəfindən birlikdə və ya ayrılıqda azı 100 min seçici imzası toplayan şəxslər ola bilər.
| # | Adı | Partiya | Seçki | Topladığı İmza |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Meral Akşenər | İYİ Parti | 2018 | 255.582 |
| 2 | Təməl Karamollaoğlu | Saadet Partisi | 2018 | 167.967 |
| 3 | Doğu Perinçek | Vətən Partiyası | 2018 | 118.575 |
| 4 | Məhərrəm İncə | Məmləkət Partiyası | 2023 | 114.661[2] |
| 5 | Sinan Oğan | Bitərəf | 2023 | 111.508[2] |
| Seçkilər | Tarix | Ümumi üzvlər və ya seçici |
Cəmi verilən səslər |
Namizədlərin sayı | Qazanan | Alınan səslər | Alınan səslərin nisbəti və seçildiyi tur |
Mənbə |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Dolayı seçkilər | ||||||||
|
1-ci seçki. 1923-cü il Türkiyə prezident seçkiləri |
29 oktyabr 1923 | 333 | 158 | 1 | Mustafa Kamal Atatürk | 158 | 100 (1. tur) | |
| 2-ci seçki. 1927-ci il Türkiyə prezident seçkiləri | 1 noyabr 1927 | 316 | 288 | 1 | Mustafa Kamal Atatürk | 288 | 100 (1. tur) | |
| 3-cü seçki. 1931-ci il Türkiyə prezident seçkiləri | 4 May 1931 | 317 | 289 | 1 | Mustafa Kamal Atatürk | 289 | 100 (1. tur) | |
| 4-cü seçki. 1935-ci il Türkiyə prezident seçkiləri | 1 Mart 1935 | 399 | 386 | 1 | Mustafa Kamal Atatürk | 386 | 100 (1. tur) | |
| 5-ci seçki. 1938-ci il Türkiyə prezident seçkiləri | 11 Noyabr 1938 | 399 | 348 | 1 | İsmət İnönü | 348 | 100 (1. tur) | |
| 6-cı seçki 1939-cu il Türkiyə prezident seçkiləri | 3 Aprel 1939 | 429 | 413 | 1 | İsmət İnönü | 413 | 100 (1. tur) | |
| 7-ci seçki. 1943-cü il Türkiyə prezident seçkiləri | 8 Mart 1943 | 455 | 435 | 1 | İsmət İnönü | 435 | 100 (1. tur) | |
| 8-ci seçki. 1946-cı il Türkiyə prezident seçkiləri | 5 İyun 1946 | 465 | 451 | 3 | İsmət İnönü | 388 | 86 (1. tur) | |
| 9-cu seçki. 1950-ci il Türkiyə prezident seçkiləri | 22 May 1950 | 487 | 453 | 2 | Cəlal Bayar | 387 | 85 (1. tur) | |
| 10-cu seçki. 1954-ci il Türkiyə prezident seçkiləri | 14 May 1954 | 541 | 513 | 2 | Cəlal Bayar | 486 | 95 (1. tur) | |
| 11-ci seçki. 1957-ci il Türkiyə prezident seçkiləri | 1 Noyabr 1957 | 638 | 607 | 1 | Cəlal Bayar | 434 | 71 (1. tur) | |
| 12-ci seçki. 1961-ci il Türkiyə prezident seçkiləri | 26 Oktyabr 1961 | 541 | 513 | 1 | Camal Gürsəl | 486 | 95 (1. tur) | |
| 13-cü seçki. 1966-cı il Türkiyə prezident seçkiləri | 28 Mart 1966 | 636 | 532 | 2 | Cövdət Sunay | 461 | 87 (1. tur) | |
| 14-cü seçki. 1973-cü il Türkiyə prezident seçkiləri | 6 Aprel 1973 | 635 | 557 | 4 | Fəxri Qorutürk | 365 | 66 (15. tur) | [3] |
| 15-ci seçki. 1980-ci il Türkiyə prezident seçkiləri | 22 Mart 1980 | - | - | - | - | - | [4] | |
| 16-cı seçki. 1989-cu il Türkiyə prezident seçkiləri | 31 Oktyabr 1989 | 450 | 285 | 2 | Turqut Özal | 263 | 92 (3. tur) | [5] |
| 17-cı seçki. 1993-cü il Türkiyə prezident seçkiləri | 16 May 1993 | 450 | 431 | 4 | Süleyman Dəmirəl | 244 | 57 (3. tur) | [6] |
| 18-ci seçki. 200-ci il Türkiyə prezident seçkiləri | 5 May 2000 | 550 | 533 | 10 | Əhməd Necdət Sezər | 330 | 62 (3. tur) | [7] |
| 19-cu seçki. 2007-ci il Türkiyə prezident seçkiləri | 28 Avqust 2007 | 550 | 448 | 3 | Abdullah Gül | 339 | 76 (3. tur) | [8] |
| Birbaşa seçkilər | ||||||||
| 20-ci seçki. 2014-ci il Türkiyə prezident seçkiləri | 10 Avqust 2014 | 55.892.858 | 41.026.021 | 3 | Rəcəb Tayyib Ərdoğan | 21.000.143 | 51,8 (1. tur) | [9] |
| 21-ci seçki. 2018-ci il Türkiyə prezident seçkiləri | 24
İyun 2018 |
59.367.469 | 51.197.959 | 6 | Rəcəb Tayyib Ərdoğan | 26.330.823 | 52,6 (1. tur) | [10] |
| 22-ci seçki. 2023-cü il Türkiyə prezident seçkiləri | 28 May 2023 | 64.197.454 | 54.023.601 | 4 | Rəcəb Tayyib Ərdoğan | 27.834.589 | 52,2 (2. tur) | [11] |
- ↑ TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASASI
- ↑ 1 2 (Türkçe) https://www.ntv.com.tr/turkiye/imza-sureci-tamamlandihangi-cumhurbaskani-adayi-kac-imza-topladi,FIx74WIi0k6lRB6rxMwWNA (#bare_url_missing_title).
- ↑ 6. Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk
- ↑ 1980 CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇİM SÜRECİ
- ↑ Turgut Özal’ın Cumhurbaşkanı Seçilmesi
- ↑ "103 üncü Birleşim"
- ↑ "Ve Sezer, 330 oyla 10'uncu Cumhurbaşkanı"
- ↑ "11. Cumhurbaşkanı ve ettiği yemin"
- ↑ "Recep Tayyip Erdoğan". Biyografi.info. 2020-02-23 tarixində arxivləşdirilib. (türk.)
- ↑ Cumhurbaşkanı Seçimi ve 27. Dönem Milletvekili Genel Seçimi Sonuçları
- ↑ "Son Dakika... Erdoğan seçim kararını açıkladı: 14 Mayıs". Cumhuriyet (türk). 2023-03-10. 2023-03-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-03-10.
- Cumhurbaşkanlığı Seçimlerinin Sonuçları, Toplumsal Ekonomik Siyasal Araştırmalar Vakfı
