Türkiyədə Masonluq, Osmanlı İmperiyasının son dövrlərindən başlayaraq, müxtəlif dövrlərdə fərqli münasibətlərlə qarşılanmış, bəzən qadağan edilmiş, bəzən isə fəaliyyətinə icazə verilmişdir. Tarixi 18-ci əsrə, Osmanlı imperiyasının hökmranlığına qədər uzanır.
İlk mason lojası 1738-ci ildə İstanbulda, İngiltərə Böyük Lojasının himayəsi altında qurulmuşdur. Lakin, Osmanlı sultanları masonluğa birmənalı yanaşmamış, bəzi dövrlərdə masonlar təqib olunmuş, lojası bağlanmışdır. II Mahmud dövründə (1808–1839) masonluq bir müddət qadağan edilmiş, lakin Tənzimat dövründə (1839–1876) yenidən canlanmışdır.
Masonluq 19-cu əsrdə Osmanlı islahatlarının bir hissəsi olaraq qanuniləşdirildi. Mason lojası, həm də siyasi və sosial islahatların müzakirə olunduğu məkan kimi tanınırdı. Məşhur Osmanlı dövlət xadimləri, o cümlədən Midhat Paşa və Namık Kemal kimi şəxslər masonluqla əlaqələndirilmişdir.
1923-cü ildə Türkiyə Cümhuriyyətinin qurulmasından sonra masonluq bir müddət fəaliyyətini davam etdirmişdir. Lakin, 1935-ci ildə Mustafa Kamal Atatürkün təşəbbüsü ilə mason lojası bağlanmış və masonluq qadağan edilmişdir. Bu qadağa 1948-ci ildə ləğv edilmiş və masonlar yenidən fəaliyyətə başlamışdır.
1950-ci illərdən etibarən Türkiyədə masonluq yenidən təşkilatlanmış, müxtəlif lojası və böyük lojası qurulmuşdur. 1966-cı ildə isə "Hür və Kabul Edilmiş Masonlar Büyük Locası" (HKEMBL) yaradılmış və bu günə qədər fəaliyyətini davam etdirir..
1956-cı ildə Türkiyə Böyük Lojası indiki formada yenidən quruldu və 1962-ci ildə yüngül təqdimatla birlikdə Nyu York və Şotlandiyanın Böyük Lojaları tərəfindən tanındı. 1970-ci ildə Türkiyə Böyük Lojası İngiltərə Birləşmiş Böyük Lojası və İrlandiya Böyük Lojası tərəfindən adi loja kimi tanınıb.
1964-cü ildə Süleyman Dəmirəl Ədalət Partiyasının prezidentliyə namizədliyini qazanmaq üçün mason olmadığını bəyan edən açıq məktub yazdıqdan sonra Böyük Lojanın sıralarında parçalanma baş verdi və nəticədə 1966-cı ildə Fransa tərəfindən tanınan, lakin Böyük Britaniya tərəfindən tanınan Türkiyə Liberal Masonlarının Böyük Lojası yaradıldı. İngiltərə Birləşmiş Böyük Lojası
Türkiyədə masonluğun tarixinə Adnan Oktar kimi islamçılar, Nəcməddin Ərbakan və onun "Milli Görüş" hərəkatının sui-qəsd nəzəriyyələrini irəli sürməsi də daxildir.
Hazırda Türkiyədə bir neçə Grand Lodge və Grand Orient fəaliyyət göstərir.
Türkiyənin Böyük Lojası qədim masonluğun üç simvolik dərəcəsində çalışan Türkiyənin ən böyük mason Böyük Lojasıdır . 1909-cu ildə yaradılıb və Türkiyənin 10 şəhərində 250-dən çox Lojadan ibarətdir; o cümlədən 5 ingilis, 3 fransız, 1 alman və 1 yunan dilli lojalar. 2020-ci ilə qədər onun təxminən 17.000 üzvü var. Dünya üzrə 158 Böyük Loja ilə dostluq içində olan qurum, Türkiyədəki adi masonluğun yeganə nümayəndəsidir.
Tək bir ritual yurisdiksiya olaraq, Türkiyənin Böyük Lojasının tərkibindəki Lojalar, Şotlandiyanın müasir rituallarından qaynaqlanan Türk Ritualından, həmçinin Fransız və Şröder rituallarından istifadə edir. Demək olar ki, bütün Türk Lojaları iki həftədə bir görüşür. Egey və Aralıq dənizi sahil şəhərlərində yerləşən Lojalar istisna olmaqla, iki-üç aylıq yay tətili adətdir.
Türkiyə Masonların Böyük Lojası (türk. Özgür Masonlar Büyük Locası ) 1966-cı ildə Böyük Lojadan ayrıldıqdan sonra yaradılıb və Masonluğun Kontinental Stilini izləyir. [1]
- ↑ "webpage of the Grand Lodge of Liberal Freemasons of Turkey". 2009-02-28 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-11-06.