Türk xalq rəqsi (türk. Türk halk oyunları) — Türkiyənin xalq rəqsləridir. Üç dənizlə əhatə olunmuş və mühüm ticarət yolları üzərində yerləşən Türkiyə, mürəkkəb və zəngin mədəniyyətə malikdir və bu, onun rəqslərinin müxtəlifliyində də əks olunur. Türkiyədə ən çox yayılmış rəqs növləri sıra rəqsləri (ing. line dance) formalarındadır. Ölkənin müxtəlif bölgələrində fərqli xalq rəqsləri mövcuddur və müxtəlif üsullarla icra edilir.[1]
Ən məşhur türk xalq rəqslərinə aşağıdakılar daxildir:
- Zeybək və Teke Zortlatması – Egey bölgəsində
- Bar – Ərzurum vilayətində
- Halay – ölkənin mərkəzi, cənub, şərq və cənub-şərq bölgələrində
- Hora – Trakyada
- Horon – Şərqi Qara dəniz bölgəsində
- Qaşıq rəqsləri – Konya və ətraf bölgələrdə
- Lezginka – Qars və Ardahan bölgələrində
Hora - Şərqi Trakya
Zeybek - Egey, Mərmərə Bölgəsi və Orta Şərqi Anadolu
Təkə - Qərbi Aralıq dənizi bölgəsi
Kaşık Havası və Karşılama - Qərbi İç Anadolu, Qərbi Qara dəniz, Mərmərənin Cənubi dənizi, Şərqi Aralıq dənizi Bölgəsi<br Horon - Mərkəzi və Şərqi Qara Dəniz Bölgəsi
Xalai - Şərqi Anadolu və Orta Anadolu
Bar və Ləzginka - Şimal-Şərqi Anadolu
Bu rəqslər quruluşu və formalaşma xüsusiyyətlərinə görə açıq havada, qruplar halında ifa edilən rəqslərdir. Onlar əsasən Şərqi Anadolu bölgəsində (Ərzurum, Bayburt, Ağrı, Qars, Artvin və Ərzincan vilayətləri) geniş yayılmışdır. Bar rəqslərinin xarakterik xüsusiyyəti onların yan-yana, əl-ələ, çiyin-çiyinə və qollar birləşmiş formada ifa olunmasıdır. Kişi və qadın bar rəqsləri bir-birindən fərqlənir. Bar rəqslərinin əsas musiqi alətləri davul və zurnadır. Sonralar klarnet də qadın bar rəqslərində istifadə olunmağa başlanmışdır. Bu rəqslərdə əsas ritmik ölçülər 5
8 və 9
8-dir, bəzən isə 6
8 və 12
8 ölçüləri də istifadə olunur. Türk xalq musiqisinin ən xarakterik ölçülərindən biri olan aksak 9
8 bu rəqslərdə çox fərqli və maraqlı strukturlarla tətbiq edilir. Bar rəqsləri həmişə milli geyimlərdə ifa olunur. Rəqqaslar qürurla rəqs edir və hoppandıqca əllərini fırladırlar.[1]
Halay Türkiyədə bəzi xalq rəqsləri üçün istifadə olunan bir termindir və əsasən Şərqi, Cənub-Mərkəzi, Mərkəzi və Cənub-Şərqi Anadolu bölgələrində geniş yayılmışdır. Bu rəqslərin ritmik və xoreoqrafik elementləri çox müxtəlifdir. Halay rəqsləri əsasən davul və zurna müşayiəti ilə ifa olunur, lakin bəzən kaval (çoban tütəyi), sipsi (qamış tütək), çığırtma (fleyta) və ya bağlama (mizrabla çalınan üç qoşa simli musiqi aləti) ilə də oynanılır. Həmçinin xalq mahnılarının oxunması zamanı da halay ifa edilə bilər.
Horon (yun. horos [maskulin isim, tək formada, nominativ]), Yunan dilindəki choros (yun. (ο) χορός) sözündən yaranmışdır və həm qədim, həm də müasir Yunan dilində rəqs deməkdir, Türkçə: Horon, Qara Dəniz bölgəsində, indiki Türkiyədə tapılan bir rəqs növüdür. Horon rəqsləri, ərazinin Laz mədəniyyətindən yaranmışdır və dairəvi xarakter daşıyır, hər biri müəyyən qısa addımlarla xarakterizə olunur. Horon əvvəllər Laz pagan rəqsi idi. Horon və ya dairəvi rəqs, Qara Dəniz sahil ərazisinin və daxili hissələrinin tipik xalq rəqsidir. Horonlar, ölkənin digər hissələrindəki xalq rəqslərindən temposu, ritmi və ölçüsü ilə çox fərqlənir. Horonlar ümumiyyətlə qruplar tərəfindən ifa olunur və onların xarakterik ölçüsü 7
16-dır.
Melodiyaları çox sürətli ifa edilir, hər bir alətlə onları ifa etmək çətindir. Bu səbəbdən, davul və zurna ilə ifa etmək praktik olur. Horonun melodiyaları, kiçik ölçüdə olan cura adlanan zurna ilə ifa edilir. Bundan əlavə, daxili bölgələrdə balaban və mey (yenə də kiçik zurna) kimi üfleməli alətlər də istifadə olunur. İstifadə olunan digər ölçülər isə 2
4, 5
8 və 9
16-dır.[1]
- ↑ 1 2 3 "TURKISH FOLK DANCES". ncturkishfestival. 12 March 2009 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 May 2014.
