Sumax xalçaları — özünəməxsus çətin bir texnika ilə toxunan xalça.
| Xalça | |
| Sumax xalçaları | |
|---|---|
    | |
| Xalça haqqında məlumatlar | |
| Məktəbi | Şirvan xalçaçılıq məktəbi |
| Ölkə | Azərbaycan |
| Bölgə | Şirvan |
| Kənd | Şilyan |
| Toxunması haqqında məlumatlar | |
| Tarixi | XIX əsr |
| Üslubu | Şilyan və ya "Pətək" |
| Digər məlumatlar | |
| Material | Yun |
Xovsuz xalçaların son əsrlər geniş yayılmış ən maraqlı növlərindən biri "sumax" xalçalarıdır. Sumax xalçaları — yəqin ki, lap isti havalarda sərin, xovsuz bir xalça kimi ulularımızın rahatlığına yarayıb. Sumax xalçalarının əsas vətəni Şirvan sayılsada sonralar bu xalçalar Urmiyə, Mərənd, Naxçıvan, Cəbrayıl, Laçın bölgələrində də toxunmuşdur. Eyni zamanda Quba və Qusarda da gözəl sumax xalçaları istehsalı olmuşdur. Sumax xalçaları xovlu xalçalardan götürülmüş naxış və kompozisiyalarla bəzədilir.
Zili və vərni ilə oxşardır. Lakin burada arğaclar ardıcıl olaraq bir cərgə soldan sağa, bir cərgə isə sağdan sola aparılır. Buna görə də sumax texnikası ilə toxunan naxışlara diqqətlə yaxından baxdıqda onlar saç hörüklərinin formasına bənzəyir. Bundan başqa sumax xalçaları toxunarkən iplərin ucları astara çıxarılıb kəsilmir. Beləliklə, xalçanın astar hissəsi qalın tüklü olur.
"Sumax" xalçaları xovsuz xalçaların digər növləri ilə müqaysidə daha gec icad olunmuşdu. Yarandığı ilkin dövrlərdə "sumax" xalçaları sərbəst kompozisiyaya malik olmasına baxmayaraq, XVIII–XX əsrdə "sumax" xalçalarında Şirvan, Quba, Qarabağ və Gəncənin xovsuz xalçalarından götürülən kompozisiya və naxışlar təkrarlanmağa başlayır.
"Sumax" xalçalarının texniki xüsusiyyəti onların zəngin kompozisiya və rəngə malik olmasındadır. Zəngin və müxtəlif üslüblaşdırılmış bitki motivləri, iri altıüzlü, kvadrat, romb formalı medalyonlar kimi həndəsi elementlər "sumax" xalçalarına bayram təravəti verir. Bu xalçaların ənənəvi naxışı xalq arasında "dolan-qaç" adı kimi tanınan və demək olar ki, bütün "sumax" xalçalarında tətbiq olunan dalğavari rəsmli çox kiçik haşiyədir.
Sumaxlar adətən böyük ölçüdə (2x3 və ya 4 metr) toxunmuşdur.