Sulfat turşusu

Sulfat turşusu, H₂SO₄ — qüvvətli ikiəsaslı turşu.

Sulfat turşusu
Ümumi
Sistematik adı	Sulfat turşusu
Kimyəvi formulu	H₂SO₄[1]
Nisbi mol. kütl.	98,082 а. k. v.
Molyar kütlə	980,826 q/mol
Fiziki xassələri
Aqreqat halı (n.ş.)	maye
Sıxlıq	183,564 q/sm³
Termik xüsusiyyətlər
Ərimə nöqtəsi	10,384 °S
Qaynama nöqtəsi	279,6 °S
Xüsusi ərimə istiliyi	10,73 C/kq
Buxarın təzyiqi	0,001 ± 0,001 mm Hg[2]
Kimyəvi xassələri
Turşunun dissosasiya sabiti ${\displaystyle pK_{a}}$	-3
Suda həllolma	qarışır q/100 ml
Optik xüsusiyyətlər
Sındırma əmsalı	1.397
Quruluşu
Dipol anı	2.72 Debay
Təsnifatı
CAS-da qeyd. nöm.	7664-93-9
PubChem	1118, 22066174, 5152822
BS-də qeydiyyat nömrəsi	231-639-5
RTECS	WS5600000
ChEBI	26836
BMT nömrəsi	1830
ChemSpider	1086
Toksikologiya
LD50	510 mq/kq
Zəhərliliyi	0 3 2 W

Susuz sulfat turşusu adi şəraitdə rəngsiz, iysiz, yağabənzər ağır mayedir, sıxlığı 1,9203 q/sm³-dir, 10,45°S-də donur, 296,2°S-də qaynayır. Su ilə istənilən nisbətlərdə qarışır. Qatı sulfat turşusu demək olar ki, bütün metallarla reaksiyaya girib, müvafiq duz (sulfat) əmələ gətirir, hidrogen-yodidi, qismən də hidrogen-bromidi oksidləşdirib, sərbəst halogenə çevirir, qızdırıldıqda bütün metalları (qızıl və platin müstəsna olmaqla) oksidləşdirir. Durulaşdırılmış sulfat turşusu gərginlik sırasında hidrogendən solda yerləşən bütün metallarla (qurğuşundan başqa) reaksiyaya girir.

Sulfat turşusu almaq üçün əsas xammal, təbii sulfidlərin (pirit, kolçedan) yandırılmasında əmələ gələn kükürd qazıdır (SO₂). Bu qazı kontakt və ya qüllə üsulu ilə sulfat anhidridinə SO₃ çevirərək suda həll etməklə sulfat turşusu alırlar.

1. 4FeS₂ + 11O₂ → 2Fe₂O₃ + 8SO₂ + Q
2. 2So₂ + O₂ → 2SO₃ + Q
3. SO_3(q) + H2O_(m) → H₂SO₄ +Q

Sulfat turşusu kimya sənayesinin əsas məhsullarından biridir. Ondan mineral gübrə (super-fosfat, ammonium-sulfat), müxtəlif turşu, duz, darman, yuyucu maddə, boya, süni lif, partlayıcı maddə və s. istehsalında geniş istifadə edilir.

Sulfat turşusu metallurgiyada (məsələn, uran filizini parçalamaq üçün), neft məhsullarının təmizlənməsində və s. məqsədlə, həmçinin quruducu maddə kimi işlədilir. Dünyada hər il 100 mln. tona yaxın sulfat turşusu istehsal olunur.

1. ↑ SULFURIC ACID (ing.).
2. ↑ http://www.cdc.gov/niosh/npg/npgd0577.html.