Spletter (ing. splatter — "sıçrama" deməkdir, "qan sıçraması" nəzərdə tutulur) — qorxu filmlərinin şiddət və qanın həddindən artıq qrafik təsvirinə önəm verən alt janrı.
Bu termin əvvəlcə Corc Romero tərəfindən "Ölülərin şəfəqi" filmi üçün istifadə edilmişdir. O, həmçinin spletteri qan və kəsilmiş bədən hissələrinin ekran vaxtının 80%-ni təşkil etdiyi film kimi təyin etdi. Altjanrın bir sıra filmlərində qrafik və cinsi zorakılığın birləşməsi “işgəncə pornosu” adlı alt janrın yaranmasına səbəb oldu.
2003-2009-cu illər arasında spletter və sleşer janrlarının elementlərini uğurla birləşdirən bir sıra filmlər çəkildi. Tənqidçi Devid Edelşteyn[ing.] zorakılıq, qan, işgəncə və sadizm səhnələrini özündə cəmləşdirən Elay Rotun Hostel (2005) filmini təsvir etmək üçün yeni bir termin yaratdı - "işgəncə pornosu" (ing. torture porn) . O vaxtdan bəri bu termin Mişar (onun yaradıcıları bu təsnifatla razılaşmasa da), Şeytanın rədd etdiyi (2005), Canavar dərəsi (2005), Zorla məni (2000) və Qatil İti (2001) kimi filmlərə tətbiq edilmişdir.[1][2] Bu filmlərin əvvəlki spletter filmlərdən fərqi ondadır ki, onların tez-tez teatra buraxılması, geniş yayılması və nisbətən yüksək büdcəsi var.
2000-ci illərin ortalarında spletter filmlər Yeni fransız ekstrimi[ing.] adlanan hərəkatı sayəsində populyarlıq qazandı. Şəhidlər (2008), Sərhəd (2007) və Doğulmamışların qisası (2007) kimi filmlər həddindən artıq zorakılıqları ilə beynəlxalq şöhrət qazandı.
İşgəncə pornosu alt janrı gəlirli olduğunu sübut etdi. Büdcəsi 1,2 milyon dollar olan Mişar filmi dünya üzrə 100 milyon dollardan çox gəlir əldə etdi. İstehsalına 5 milyon dollardan az başa gələn Hostel isə 80 milyon dollardan çox gəlir əldə etdi. Bu filmləri istehsal edən Lionsgate studiyası əhəmiyyətli gəlir əldə etdi. Maliyyə uğuru oxşar filmlərin buraxılmasına səbəb oldu: Turistas, Hostel 2, Qorxu astanasında və Qaçırılma.[3] 2009-cu ildə Mişar film seriyası bütün zamanların ən çox gəlir gətirən qorxu filmi franşizi oldu. Maliyyə uğuruna baxmayaraq, filmlərdə işgəncə pornosu etiketi alçaldıcı kimi qəbul edilir. Bu filmlərdən bəzilərinin yüksək profilli, ədəbsiz reklam kampaniyaları olub: Hostel 2 və Qaçırma filmlərinin marketinqində istifadə olunan reklam lövhələri və afişalar onların real qrafikasına görə tənqid edilib və bir çox yerlərdə onların silinməsinə gətirib çıxarıb.[4]
2009-cu ilə qədər Birləşmiş Ştatlarda əvvəlki qorxu filmlərinin yenidən çəkilişi tendensiyası yarandı: Ölülərin Şəfəqi (2004), The Amityville Horror (2005), Mum ev (2005), Black Christmas (2006), Hallouin (2007), Cümə, ayın 13-ü (2009), (2010), Mad Men (2010) və Qarağac küçəsində qarabasma (2010) , Benzin mişarı ilə Texas qətliamı (2003), Təpələrin gözləri var (2006) və onun 2007-ci il davamı, Funny Games (2008), The Last House on the Left (2009) və Məzarınıza tüpürüm (2010) kimi remeyklərdən bəziləri mətbuat icmallarında "işgəncə pornosu" adlandırılıb.
Onilliyin sonunda ən diqqətəlayiq "işgəncə pornosu" relizləri Mişar və ya Hostel kimi maliyyə baxımından uğurlu olmasa da, İnsan qırxayağı (2009) və Serb filmi (2010) oldu . Serb filmi və İnsan qırxayağı 2 (2011) məcburi nəcis istehlakı və nekrofiliyanın qrafik təsvirləri ilə medianın diqqətini çəkdi . Hər iki film senzuraya məruz qaldı. Qrotesk və Dovşan oyunu kimi digər filmlər BBFC tərəfindən tamamilə qadağan edildi.
Sonradan, "işgəncə pornosu" getdikcə daha çox rəqəmsal mediada və ya VOD vasitəsilə teatr nümayişi olmadan yayımlanmağa yönəldi. Məsələn, "Hostel 3" (2011) serialdakı əvvəlki filmlərdən fərqli olaraq birbaşa DVD-yə buraxıldı. Film daha az mənfi mətbuat diqqəti aldı.
Rejissor Elay Rot alt janrı müdafiə etməyə çalışır. Qorxu janrı müəllifi Stiven Kinq Hostel 2-ni və işgəncə porno altjanrını da müdafiə etmişdir . Nüfuzlu qorxu filmi rejissoru Corc Romero işgəncə pornosu çəkmədiyini və bunun metaforasının olmadığını bildirdi.
- ↑ "Now Playing at Your Local Multiplex: Torture Porn". 11 oktyabr 2007 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 iyul 2018.
- ↑ "Is there a link between 'torture porn' and real sexual violence?". 7 iyul 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 iyul 2018.
- ↑ "Torture porn's dark waters". 25 avqust 2007 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 avqust 2007.
- ↑ "For your entertainment". 27 iyun 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 iyul 2018.