Sosial bərabərlik, bərabərlik — cəmiyyətin bütün üzvlərinin müəyyən bir sahədə eyni statusa malik olduğu sosial nizam.
Sosial bərabərliyin siyasi aspekti dövlət idarəçiliyinin qaydalarını nəzərdən keçirməkdən ibarətdir: seçkilərdə iştirak etmək hüququ, liderlərin müəyyən edilməsi qaydaları, liderlərin hüquq və vəzifələri, qanun qarşısında bərabərlik, iqtisadi yanaşma isə əhalinin bölüşdürülməsi prosesini nəzərdən keçirir. faydalar: işləmək hüququ, resursların bölüşdürülməsi, imkan bərabərliyi[1].
“Sosial bərabərlik” anlayışının spesifik mənası cəmiyyətin inkişafı ilə dəyişmişdir[2].
Antik dövrdə bərabərlik və əmlak imtiyazları arasında seçim problemi Platon və digər filosoflar tərəfindən mülklər daxilində bərabərlik və mülklər arasında bərabərsizlik mənasını verən “Hər kəsin özünə” düsturu ilə həll edilmişdir.
Orta əsr xristian fəlsəfəsində bərabərlik anlayışı “Allah qarşısında hamı bərabərdir” dini normasında öz tətbiqini tapmış, fərdlərin və ya qrupların ictimai münasibətlərini deyil, insanla Tanrı arasındakı münasibəti müəyyən etmişdir.
İntibah və Maarifçilik dövründə sosial bərabərlik anlayışı yenidən dünyəvi xarakter alır və fəlsəfə insanların təbii bərabərliyi məsələsini qoyur. Burjua cəmiyyətinin yaranması və inkişafı cəmiyyətə xidmətlərin qiymətləndirilməsinə və səmərələrin müvafiq bölgüsünə baxışın dəyişməsinə səbəb oldu. Sosial mövqe artıq bu və ya digər sinfə, kastaya və s. mənsubiyyətlə deyil, fərdin şəxsi keyfiyyətləri və məziyyətləri ilə izah olunurdu. Baxışlarda belə bir inqilab xüsusilə “İnsan və Vətəndaş Hüquqları Bəyannaməsi”ndə və “azadlıq, bərabərlik və qardaşlıq” şüarında öz əksini tapmışdır[3].
Sənaye cəmiyyətinin inkişafı ilə bərabərliyin genişləndirilməsi ideyası Sen-Simon və Tokvildən başlayaraq XIX əsrin sosial filosofları tərəfindən irəli sürülüb. Tokvil Amerikada Demokratiya adlı əsərində demokratiyanın bərabərlik və azadlıq, bərabərlik və ədalət ideyaları arasındakı əlaqə və ziddiyyət kimi əsas problemlərinə ilk dəfə diqqəti cəlb etmişdir[4] [5].
Sosialist təlimləri sosial bərabərliyi məqsəd və ideal kimi irəli sürürdü. Bərabərlik prinsipi faktiki hüquqi və mənəvi bərabərlik, əqli nemətlərin və biliklərin bərabərliyi (ümumbəşəri pulsuz təhsil, pulsuz məktəblər, əlçatan elm və ədəbiyyat uğrunda mübarizə) tələbi ilə tamamlanır. Belə bərabərlik istehsal vasitələrini bütün cəmiyyətin mülkiyyətinə keçirməklə əldə edilməlidir.
- ↑ Социальное равенство (social equality) // Психологическая энциклопедия. // Психологическая энциклопедия
- ↑ А. А. Грицанов. Социальное равенство // Новейший философский словарь. — Минск: Книжный Дом. 1999. // Новейший философский словарь. / Сост. и ред. А. А. Грицанов. — Мн: Книжный Дом, 1998
- ↑ Социальное равенство[ölü keçid] // Энциклопедия социологии
- ↑ Шахназаров Г. Х. Социализм и равенство. М., 1959
- ↑ Политология: Словарь-справочник / М. А. Василик, М. С. Вершинин и др. — М.: Гардарики, 2001.
- // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.