Siyah Mənsur (kürd. سیامەنسوور) — Gərus vilayətində yaşamış kürddilli tayfa. Bu tayfa XVI əsrdə, Səfəvilər hakimiyyəti dövründə öz gücünün zirvəsinə çatmışdır.[1] Vladimir Minorski Siyah Mənsur tayfasının adını feyli, bəxtiyari, ərdəlani, çəngini, gərusi, Zəngənə və s. kimi kürd tayfalarının siyahısında qeyd etmişdir.[2]
Bu tayfa Qızılüzən çayının şimalında, Gərus vilayətində məskunlaşmış və Ənguran ətrafına qədər ərazini əhatə etmişdi. Onların əsas mərkəzi indiki Bicər şəhristanının tabeçiliyində olan Siyah Mənsur dehistanının Cəfərabad kəndi idi. Siyah Mənsur tayfası Səfəvilər dövrünün mühüm tayfalarından biri olmuşdur və Səfəvilərin ilkin dövrlərində Gerus, Azərbaycan və ölkənin bəzi digər vilayətlərində hakimiyyətə sahib olmuşdular.[3]
İran kürd əmirləri haqqında qeyd olunur: "İran kürdlərinin əsasən üç sinfi var: Siyah Mənsur, çəngini və Zəngənə. Məşhur bir rəvayətə görə, ilk növbədə bu üç tayfa üç qardaşdan ibarət olmuş, onlar Luristan vilayətindən, bəzi rəvayətlərə görə isə Guran və Ərdəlandan gəlmişdilər. İran sələtininə xidmət etmək üçün vətənlərini tərk edərək böyük irəliləyişlər əldə etmiş, hər üç qardaş əmirlik səviyyəsinə yüksəlmişdir. Onların ətrafında toplanan insanlar onların adları ilə adlandırılmışdır".[4]
Xəlil Xan Siyah Mənsur Nəhas və Siyovrulqun hökmdarı, İmamqulu Siyah Mənsur İsfərayenin hökmdarı, Rzaqulu Siyah Mənsur Qəndəharda yerləşən Ləşgərgah qəsrinin və Zəmindar vilayətinin hökmdarı, Mirzəqulu Sultan Kərşəkin hökmdarı, Dövlətyar xan Siyah Mənsur Azərbaycan, Gurus və İranın şimal-qərbindəki digər ərazilərin hökmdarı olmuşdur.[3]
Səfəvilər dövründə DövlətyarXan Siyah Mənsur Azərbaycan və Gerusda hakimiyyət qurmuş və köçəri tayfaları birləşdirmişdi. O, bir neçə dəfə ]Şah Abbasın qoşunlarını məğlubiyyətə uğratmışdı, lakin Şah Abbas tərəfindən ələ keçirildikdən sonra şah onların yenidən birləşməsi və ya potensial üsyanın qarşısını almaq məqsədilə onları bir-birindən ayırmış, az sayda insanı öz əsas vətənləri olan Gerusun Siyah Mənsur ərazisinə yerləşdirmiş, qalanlarını isə Vəramin, Xovar və Xorasana köçürmüşdü. Xorasanda Siyah Mənsur tayfasının yerləşdiyi yerlərdən biri Siyah Mənsur çeşməsi adlı bir yer idi ki, bu, Xorasandakı Siyah Mənsur kürdlərinin maldarlıq mərkəzi olmuşdur. Bu ərazi sonradan keçmiş Sovet İttifaqının torpaqlarına daxil olmuşdur.[5]
- ↑ روحانی، بابامردوخ، تاریخ مشاهیر کرد (امرا و خاندانها)، بخش دوم، جلد سوم، ص ۴۲۳، ۴۲۴، ۴۲۵، ISBN 964-376-042-1 شابک
- ↑ مینورسکی ولادیمیر، سازمان اداری حکومت صفوی، ترجمه مسعود رجب نیا، تهران، چاپ دوم، ۱۳۶۸، ص ۲۴ و ۲۵
- ↑ 1 2 "بررسی نقش قبایل کُرد در دوره حکمرانی شاه طهماسب اول/ نصرالله پورمحمدی املشی، برومند سورنی". 3 iyun 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 avqust 2025.
- ↑ بدلیسی، امیر شرف خان، شرفنامه تاریخ مفصل کردستان، ص ۴۲۳، ۴۲۴
- ↑ دهخدا، لغتنامه، جلد ۸ص ۱۲۲۳۲