Siona qayıdış

Siona qayıdış (ivr. ‏שִׁיבָת צִיּוֹן‏‎, Şivat Tsion, hərf. "Siona qayıdanlar") — Yəhudi Bibliyasının Ezdra–Neyemiya kitablarında qeyd olunan hadisədir. Bu hadisədə Yeni Babil imperiyası tərəfindən tabe edilmiş Yəhudi çarlığının yəhudiləri Babil sürgünündən azad edilmiş və bu, iranlıların Babilin fəthindən sonra baş vermişdir. E.ə. 539-cu ildə Əhəmənişahı Böyük Kirin buraxdığı Kir fərmanı ilə yəhudilərə Yerusəlimə və Yəhudiyyə torpağına qayıtmaq icazəsi verilmişdir. Bu torpaq yeni Əhəmənilər imperiyası daxilində özünüidarə edən yəhudi vilayətinə çevrilmişdir.

İran dövrü yəhudi tarixində İkinci Məbəd dövrünün başlanğıcını qeyd edir. İran şahı tərəfindən Yəhudaşiyyə qubernatoru təyin olunmuş Zorovavel İkinci Məbədin tikintisinə nəzarət etmişdir. Sonradan Neyemiya və Ezra kimi görkəmli liderlər meydana çıxmışdır. Neyemiyanın fəaliyyəti e.ə. V əsrin üçüncü rübünə aid edilir, Ezra fəaliyyətinin dəqiq dövrü isə müzakirə mövzusudur. Onların yəhudi qayıdanların ata-baba yurdunda sosial və mənəvi həyatını bərpa etmək səyləri adlarına olan biblik kitablarında təsvir olunmuşdur. Bu mətnlərdə yəhudilərin qonşu şəxslərlə qarşılıqlı əlaqələri də qeyd edilmişdir. Bunlara Səməriyyə qubernatoru olduğu ehtimal olunan xoronlu Sanavallat, Ammon torpaqlarına sahib olduğu güman edilən ammonlu Tobiya və Kedar hökmdarı ərəb Geşem daxildir. Onların hamısı Neyemiyanın Yerusəlimi bərpa etmək səylərinə qarşı çıxmışdır.^[1]

İran dövrünün əhəmiyyətli nailiyyətlərindən biri "Tövrat"ın kanonlaşdırılması olmuşdur. Bu, Qərb sivilizasiyasına dərin təsir göstərdiyinə görə davamlı elmi maraq doğurur. Ənənəvi olaraq Ezraya aid edilən bu prosesdə o, təxminən e.ə. 398-ci ildə Yəhudiyyə xalqına "Musanın Tövratı"nı təqdim etmişdir. Bahid qaydalar kitabının yaradılması bu dövrdə yəhudilərin fərqli kimliyinin formalaşmasında mühüm rol oynamışdır.^[1]

Babil mətnləri, arxeoloji tapıntılar və əhali təxminləri göstərir ki, "Ezra 2"də qeyd olunan 42360 rəqəmindən fərqli olaraq, sürgündən qayıdanlar yalnız kiçik qrup — bir neçə onillik ərzində təxminən 4000 nəfər olmuşdur.^[2]

İstinadlar

↑ ¹ ² Faust, Avraham; Katz, Hayah, redaktorlar 9. התקופה הפרסית // מבוא לארכיאולוגיה של ארץ-ישראל: משלהי תקופת האבן ועד כיבושי אלכסנדר [Archaeology of the Land of Israel: From the Neolithic to Alexander the Great] (ivrit). II. למדא: ספרי האוניברסיטה הפתוחה. 2019. 329–331. ISBN 978-965-06-1603-8.
↑ Schipper, Bernd U. A Concise History of Ancient Israel: From the Beginnings Through the Hellenistic Era. Lesley, Michael tərəfindən tərcümə olunub. Eisenbrauns. 2019. səh. 75. ISBN 978-1-57506-732-2. Given the situation depicted in the Babylonian texts, it is perhaps unsurprising that most likely only a small group of exiles returned to Judah. Even if the list of returnees in Ezra 2 does contain some historical truth, the number of returnees it gives, 42,360, is wholly unrealistic. In the early Persian period the province of Yehud probably had only 12,000 inhabitants (Finkelstein), or perhaps at the most 30,000 (Lipschits). At the same time, the archaeological record rules out the possibility of a mass return. Neither Jerusalem nor Yehud shows evidence of a spike in settlement growth in the early Persian period. A more realistic number of returnees would be around 4,000 people coming back to Yehud over several decades.

[:0-1] ¹ ² Faust, Avraham; Katz, Hayah, redaktorlar 9. התקופה הפרסית // מבוא לארכיאולוגיה של ארץ-ישראל: משלהי תקופת האבן ועד כיבושי אלכסנדר [Archaeology of the Land of Israel: From the Neolithic to Alexander the Great] (ivrit). II. למדא: ספרי האוניברסיטה הפתוחה. 2019. 329–331. ISBN 978-965-06-1603-8.

[2] Schipper, Bernd U. A Concise History of Ancient Israel: From the Beginnings Through the Hellenistic Era. Lesley, Michael tərəfindən tərcümə olunub. Eisenbrauns. 2019. səh. 75. ISBN 978-1-57506-732-2. Given the situation depicted in the Babylonian texts, it is perhaps unsurprising that most likely only a small group of exiles returned to Judah. Even if the list of returnees in Ezra 2 does contain some historical truth, the number of returnees it gives, 42,360, is wholly unrealistic. In the early Persian period the province of Yehud probably had only 12,000 inhabitants (Finkelstein), or perhaps at the most 30,000 (Lipschits). At the same time, the archaeological record rules out the possibility of a mass return. Neither Jerusalem nor Yehud shows evidence of a spike in settlement growth in the early Persian period. A more realistic number of returnees would be around 4,000 people coming back to Yehud over several decades.

[1]

[2]