Sibir şorgiləsi

Sibir şorgiləsi
Sibir şorgiləsi
Elmi təsnifat
	Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Evdikotlar Klad: Bazal evdikotlar Klad: Superrozidlər Klad: Rozidlər Klad: Malvids Dəstə: Sabunağacıçiçəklilər Fəsilə: Şorgiləkimilər Cins: Şorgilə ???: Sibir şorgiləsi
Beynəlxalq elmi adı
	Nitraria sibirica Pall.;
NCBI	357931
EOL	2888495

Sibir şorgiləsi (lat. Nitraria sibirica) — şorgiləkimilər fəsiləsinin şorgilə cinsinə aid bitki növü.

Təbii yayılması

Sibir şorgiləsi Orta və Qərbi Sibirin cənubunda, Qırğızıstan və Qazaxıstanın şərq rayonlarında bitir. Bitmə arealı Orta Asiya, Qərbi Çin, Monqolustandır.

Botaniki təsviri

Hündürlüyü 30-80 (100) sm, bəzən şaxələnmiş budaqlı, gövdəsi bozumtul-ağ qabıqlı koldur. Cavan budaqları bir-birindən 1,5-3 (4) sm məsafədə yerləşir. Yarpaqları dəstələrdə 2-4 ədəd olmaqla yerləşir, kürəkvari-neştərvari və ya uzunsov, əks-yumurtavari, uzunluğu 7-13 mm, eni 1,5-2,5 (4) mm-dir. Çiçəkləri xırda, ağ, mövsümi, qısa tükcüklü, budaqların uclarında qalxanvari dixazilərə yığılmışdır. Kasacıqları yarısınadək kəsik, hissələri təxminən 1 mm, yumurtavari, kütdür. Ləçəklərin uzunluğu 3-4 mm, uzunsovdur. Çəyirdəkləri tünd göy şirəli, qara, təxminən şarşəkilli və ya enli-yumurtavaridir. Çəyirdəkləri təxminən 5 mm, yumurtavari, kütdür. Bitki böcəklər, arılar və başqa həşəratlarla tozlanır. Meyvələri yumurtavari formalı, qırmızı, yetişəndə tünd göy rəngli, şirəli, diametri 5 mm-dir.

Ekologiyası

Şorgilə gilli torpaqlarda, çay kənarlarında bitir, eyni ilə ağır torpaqlara üstünlük verir. Yarımsəhra zonasında qoruyucu meşə salınması üçün yararlıdır.

Azərbaycanda yayılması

Bəzi rayonlarda rast gəlinir.

İstifadəsi

Sibir şorgiləsi tipik halofitdir (yəni, şoran torpaqlara üstünlük verən bitkidir). Təbiətdə meyvələri quş və heyvanlar üçün yemdir. Sibir şorgiləsinin giləmeyvələri askorbin turşusu ilə zəngindir, qida boyası alınır. Bitkidə olan alkaloidlər spazmolitik, gipotenziv və sedativ təsir göstərir. Tibet təbabətində meyvələri oynaq xəstəliklərində istifadə edilir.

Ədəbiyyat

Tofiq Məmmədov, Elman İsgəndər, Tariyel Talıbov. Azərbaycanın nadir ağac və kol bitkiləri. Bakı: Elm, 2014, 380 səh.