Seçi Kato

Seçi Kato 1893-cü ildə Yamaqata prefekturasının Hiqaşitaqava rayonunda yerləşən Oşikiri kəndində (hazırda Mikava qəsəbəsi) doğulmuşdur. Masataka və Miyo Kato cütlüyünün üçüncü qızı idi. Onun ailəsi Oşikiridə əsas torpaq sahiblərindən biri olsa da, onların südçülük təəssüratı tənəzzülə uğramışdır. 1894-cü ildə baş vermiş Şonay zəlzələsi Katonun anasının, qardaşı Yoşiaki və bacısı Şinin ölümünə, eləcə də, evlərinin məhv olmasına səbəb olmuşdur. Atası Kin adlı qadınla evlənmiş, lakin 1908-ci ildə xəstəlikdən ölmüşdür.^[1]

Kato əvvəlcə Tsuruoka Qadınlar Liseyində təhsil alsa da, ailəsini maddi cəhətdən dəstəkləmək üçün müəllimə olmağa qərar vermiş və 1908-ci ildə Yamaqata Qadınlar Ali Normal Məktəbinə daxil olmuşdur. 1911-ci ilin martında məzun olmuş və Karikava İbtidai Məktəbində işləməyə başlamışdır. 1914-cü ilin martında ögey anasının dəstəyi ilə Tokioya gedərək Tokio Qadınlar Ali Normal Məktəbinin Elm Şöbəsinə daxil olmuşdur. 1918-ci ilin aprelində məzun olduqdan sonra Sapporo şəhərində yerləşən Hokusey Qızlar Liseyində işləməyə başlamışdır.^[1]

Kato 1918-ci ilin iyulunda bir qrup tələbə ilə Hokkaydo Universitetini ziyarət etmiş və universitet prezidenti Şosuke Sato ilə görüşmüşdür.^[2] Universitetdə heç bir qadın tələbənin olmadığını, lakin universitetin qadın tələbələr də qəbul etdiyini öyrəndikdən sonra avqustda universitetə daxil olmaq üçün müraciət etmişdir. Universitetin müəllim heyəti buna qarşı çıxmış və hətta Kato universitet prezidentinin ofisinin qarşısında aksiya keçirmşdir. Nəhayət, 1918-ci ilin sentyabrında digər tələbələrlə birlikdə eyni mühazirələrə daxil olmaq və məşğələlərdə iştirak edən statusdan kənar tələbə kimi universitetə qəbul olunmuşdur. Beləliklə, o, Hokkaydo Universitetinin ilk qadın tələbəsi,^[1] Yaponiyada isə dördüncü qadın tələbə olmuşdur.^[2]

Kato Hokkaydo Universitetinin Kənd Təsərrüfatı Kollecində üçillik təhsil almışdır. Universitetdə təhsil alarkən bir çox çətinliklə üzləşmiş, mühazirələri başa düşmək üçün ingiliscə öyrənmiş, hətta kişi tələbələrin bullinqinə məruz qalmışdır. 1921-ci ilin martında "Quru iqlimin alma toxumlarının cücərməsi üzərisindəki effekti" adlı tezisini tamamlayaraq məzun olmuşdur. O, 1921-ci ildə Hokusey Qızlar Liseyindəki işini tərk edərək Hokkaydo Universitetinin Kənd Təsərrüfatı Məktəbində yerləşən Kənd Təsərrüfatı Kimyası Şöbəsində köməkçi kimi işləməyə başlamışdır.^[1]

Kato 1922-ci ilin sentyabrında Fiziki və Kimyəvi Tədqiqatlar İnstitutunun (RİKEN) ilk qadın tədqiqatçı tələbəsi olmuş və Vada İsaburonun analitik kimya laboratoriyasında işləməyə başlamışdır. RİKEN-də spektroskopiya tədqiqatları aparmış, udma spektrindən istifadə edərək kimyəvi birləşmələrin analizini aparmışdır. 1931-ci ildə "Asetilenin polimerləşdirilməsi" adlı doktorluq dissertasiyasını tamamlayaraq Kioto Universitetinə təqdim etmiş və elmlər doktoru dərəcəsi əldə etmişdir. O, Kono Yasui və Çika Kurodadan sonra Yaponiyada bu dərəcəni almış üçüncü qadın, kimya sahəsində isə ikinci qadın olmuşdur.^[1]

1933-cü ildə Kioto Universitetində "Molekulların və kimyəvi reaksiyaların elektron strukturu" mövzusunda mühazirə verməyə başlamışdır. 1943-cü ilin sentyabrında RİKEN-də köməkçi tədqiqatçı alim, dekabrında tədqiqatçı alim olmuşdur. 1953-cü ildə isə RİKEN-də ilk qadın baş alim olmuşdur. 1954-cü ildə təqaüdə çıxsa da, 1960-cı ilə qədər RİKEN-də qalmışdır. Daha sonra Saqami Qadınlar Universiteti, Kavamura Kolleci və Ueno Qakuen Universiteti kimi təhsil müəssisələrində dərslər demişdir. 1968-ci ildə Mikava qəsəbəsinin fəxri vətəndaşı adına layiq görülmüş ilk şəxs olmuşdur.^[1]

1921-ci ildə həmyerlisi olan memar Sato Tokusaburo ilə evlənmişdir. 21 sentyabr 1922-ci ildə oğlu Ciniçi, 3 yanvar 1924-cü ildə qızı Kou doğulmuşdur. Ciniçi 1945-ci ildə İkinci Dünya müharibəsində iştirak edərkən ölmüşdür.^[1]

Kato 17 mart 1989-cu ildə Tokiodakı evində insult keçirmiş və xəstəxanaya aparılmışdır. 29 martda ölmüşdür. 15 mayda Kofuku məbədində yerləşən Kato ailə məzarlığında dəfn olunmuşdur.^[1]