Sasani memarlığı — Eramızın 224-651-ci illəri arasında hökmranlıq edən Sasanilər imperiyası təkcə siyasi və hərbi qüdrəti ilə deyil, həm də memarlıq və incəsənətdəki nailiyyətləri ilə tarixə damğasını vurmuşdur. Qədim Yaxın Şərq, Roma və Bizans memarlığından təsirlənərək özünəməxsus üslub inkişaf etdirən Sasani memarlığı monumental strukturları, zərif bəzəkləri və yenilikçi texnikaları ilə diqqəti cəlb edirdi.
Sasani memarlığının ən fərqli xüsusiyyətlərindən biri monumentallıqdır. Saraylar, məbədlər, karvansaraylar və körpülər Sasani memarlığının gücünü və əzəmətini əks etdirən ən mühüm nümunələrdir.Tak-ı Kesra kimi saray kompleksləri nəhəng ölçüləri və heyranedici günbəzləri ilə imperiyanın gücünü simvolizə edirdi. Ktesifon kimi paytaxt şəhərlərdə tikilmiş monumental tikililər Sasani şəhərlərinin siluetini müəyyən edirdi.[1]
Sasani memarlığında günbəzlərdən istifadə geniş yayılmışdır. Kərpicdən və ya kerpiçdən tikilmiş qübbələr böyük yerləri örtmək üçün ideal bir həll təklif etdi. İvan adlanan hündür və tağlı giriş qapıları da Sasani memarlığının nadir elementləridir. Bu elementlər təkcə estetik dəyər daşımır, həm də akustika və havalandırma kimi məsələlərdə funksionallıq təmin edirdi.[2]Sasani memarlığında gips qabartma, mozaika və freska kimi müxtəlif bəzək üsullarından istifadə edilmişdir. Sasani sənətinin əsas elementlərini həndəsi motivlər, stilizə edilmiş heyvan fiqurları və şah fiqurları təşkil edirdi. Dekorasiyalarda istifadə edilən canlı rənglər və incə işçilik binalara göz oxşayan görünüş verir.[3]Tak-ı Kesra, Firuzabaddakı saray kompleksi və Ataşkade (od məbədi) kimi tikililər Sasani memarlığının ən mühüm nümunələrindəndir. YUNESKO-nun Ümumdünya İrs Siyahısına daxil olan Bişapur şəhəri Sasani şəhərsalma və memarlığının ən yaxşı nümunələrindən biridir.Sasani memarlığı İslam memarlığına əhəmiyyətli təsir göstərmişdir. Bir çox İslam quruluşlarında günbəz və eyvan kimi elementlərdən də istifadə edilmişdir. Bu gün İranda tapılan bir çox tarixi abidələr Sasani memarlığının möhtəşəmliyini və bədii zənginliyini ortaya qoyur.[4]