Sarı bıçaqlar — Kanadanın Şimali-Qərbi ərazilərində yaşayan yerli aborigen xalqlardan biridir. Onlar, beş əsas Dene Birinci Millətləri qrupuna daxildirlər. Sarı Bıçaqlar adı, bu xalqın mis filizindən hazırladığı alətlərin sarı rənginə görə verilib. Sonradan yaradılmış Sarı bıçaqlar şəhərinin adı da buradan qaynaqlanır.[1]
| Sarı bıçaqlar | |
|---|---|
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
1770-ci illərdə məşhur avropalı səyyah Samuel Herne, Sarı Bıçaqların bələdçiliyi ilə Kanadanın Arktik tundrasını keçərək, Hudzon körfəzindən Arktik okeanına qədər olan əraziləri araşdırmışdı. Səfərin əsas məqsədi Sarı Bıçaqların – digər adı ilə Mis Hinduları – istismar etdiyi mis yataqlarını tapmaq idi. Mis hinduları adlanan Sarı bıçaqlar tayfası həmin yataqlarda çalışırdı. Daha sonrakı Avropa səyyahları da Copper İndians (Mis Hinduları) ilə qarşılaşıb ticarət aparmış, xəritələrində Koppermayn çayının mənbəyinə yaxın başlayan və Böyük Kölə gölünə tökülən “Sarı bıçaqlar çayı”nı qeyd etmişdilər.[2] Bu çay, ənənəvi səyahət dəhlizi sayılırdı. 1800 və 1900-cü illərin əvvəllərində Sarı bıçaqlar bölgəsinin ən böyük və ən güclü tayfası idi.
Sarı bıçaqlar tayfası və eyni bölgədə, Böyük Kölə gölünün şimal sahillərində yaşayan Doqrib tayfası qədim düşmənlər idi. 1830-cu illərdə Doqrib tayfasının Sarı bıçaqlar tayfasını demək olar ki, tamamilə məhv etdiyi bildirilir. Sarı bıçaqlar bölgəsində qızılın tapılmasından sonra Doqrib, Çipevyan və Sarı bıçaqlar tayfalarının qalıqlarından ibarət qarışıq bir əhali bir araya gələrək Dettah və ya Trout Rok kimi ənənəvi kəndlərdə və ya yeni yaranmış icmalarda məskunlaşmışlar. Hökumət dəstəyi ilə 1950-ci illərin ortalarında Sarı bıçaqlar şəhərinin köhnə məhəlləsinin şimal nöqtəsində yerləşən Latham adasında Dene kəndi olan Ndilo yaradılmışdır. Bütün ərazini əhatə edən torpaq iddiaları üzrə danışıqların uğursuzluğa uğramasından sonra 1991-ci ildə Sarı bıçaqlar tərəfindən Dene Birinci Milləti qurulmuşdur. Hal-hazırda onlar torpaq hüquqları üçün Akaitço torpaq iddiası çərçivəsində danışıqlar aparırlar.
Sarı bıçaqlar tayfasından olan başçı Snuff 1899-cu ildə 8 saylı müqaviləni imzalamışdı. O, Böyük Kölə Gölünün cənub sahilində və şərq qolunda yaşayırdı. 1920-ci illərdə Taltson çayında yaşayanlar Roçer çayı xalqı adlandırıldı.[3] Başçı Snuffun Taltson çayı ilə əlaqəli, su kənarında yerləşən və “Snuff Kanalı” adlanan kiçik bir ərazidə, Roçer çayından təxminən on mil uzaqlıqda bir daxması var idi.
Sarı bıçaqlar tayfası bu bölgədə 1960-cı illərin əvvəllərinə qədər yaşayırdı, lakin məktəblərinin yanaraq məhv olmasından sonra məcburən köçməyə məruz qaldılar. Bundan qısa müddət sonra Taltson çayı üzərində hidroelektrik bənd tikildi. 1960-cı illərdə Roçer River Sarı bıçaqlar tayfasının sonuncu başçısı Pier Friz idi və o, Taltson çayı bəndinin tikilməsinə qəti şəkildə qarşı çıxırdı. Bu dövrdə Sarı bıçaqlar tayfasının üzvləri Fort qətnaməsi, Sarı bıçaqlar və Kanadanın digər bölgələrinə səpələndilər.
- ↑ "Weledeh Yellowknives Dene a history" (PDF). Yellowknives Dene First Nation Elders Advisory Council. 1997. 2013-06-25 tarixində arxivləşdirilib (PDF).
- ↑ Marsh, James. Back River // The Canadian Encyclopedia. The Historica Dominion Institute. İstifadə tarixi: 2010-08-05.
- ↑ "The Stefansson-Anderson Arctic Expedition of the American Museum: Preliminary Ethnological Report". Anthropological Papers of the American Museum of Natural History. New York: American Museum of Natural History. 14: 26. 1919. OCLC 1116815.
- Canada. Yellowknives Dene First Nations Treaty & Entitlement: Important Times for Yellowknives About Treaty. --. [Yellowknife, N.W.T.: Govt. of the N.W.T.], 1993.
- Canada. Yellowknife 1993: Aboriginal Peoples in the Capital of the NWT : Final Report. --. [Yellowknife, N.W.T.: Govt. of the N.W.T.], 1993.
- Fumoleau, René. Denendeh: A Dene Celebration. Yellowknife, Denendeh, N.W.T.: Dene Nation, 1984. ISBN 0-9691841-0-7
- Northwest Territories. Dene Kede = Dene Zhatie = Dene Náoweré Dahk'é : Education, a Dene Perspective. Yellowknife, N.W.T.: Education, Culture and Employment, Education Development Branch, 1o93.
- Yellowknives Dene First Nation Elders Advisory Council. Weledeh Yellowknives Dene: A Traditional Knowledge Study of Ek'ati. [Northwest Territories]: Yellowknives Dene First Nation, 1997.