Samanilər sülaləsi (875-999) (Farsca: سامانیان Sāmāniyān), Orta Asiya və indiki İranın şərqində qurulmuş, adını qurucusu Saman xudadan alan bir xanədanlıq.
| Samanilər | |
|---|---|
| Ölkə | |
| Banisi | I Əhməd Samani |
| Sonuncu hökmdar | II İsmail Samani |
| Hazırkı rəhbər | Yoxdur |
| Əsası qoyulub | 875 |
| Soyun kəsilməsi | 999 |
| Titullar | |
| Əmir | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
İslam ordularının indiki İranı ələ keçirməsinin və Səfəri ağalığının yıxılmasının ardından burada iqtidarı ələ keçirən ilk yerli sülalədir.
Samanîlər dönəmi İran millətinin başlanğıcı olaraq qəbul edilir. Hakimiyyətləri 102 il sürən Samanilər torpaqlarını, Xorasan, Təbəristan, Kirman, Hirkan, Rey və Mavəraünnəhrə qədar yaymışdılar. Hakimiyyətlərini qəbul etdirmək üçün Parfiyalıların davamıymış kimi davranmışdılar. Sulaləni təmsil edənlər öz əcdadlarını Bəhrəm Çubindən[1] yaranmış və Parfiyaların Böyük tayfalarından biri olmuş Mehranilərdən sayırdılar. Paytaxtları Buxara, Səmərqənd və Herat kimi şəhərlər olmuşdur.
Samanilər qədim İran mədəniyyətini canlandırmaq ilə qalmadılar və İslamiyyətin yayılması üçün də böyük səy göstərdilər. Fars-İran mədəniyyətinin bütün təsirlərini Orta Asiyaya yaydılar. Sənətdə çanaq - çömlək düzəldilməsində irəli getdilər və sistemli yazıları olan əsərlər yaratdılar. Torpaqları içindəki bir çox topluluq İslamiyyətə girməyə başladı. Tarixçilərə görə, Samanilərin cəhdləri ilə o dönəmde təxminən 200,000 Türk İslamiyyətə girdi.[2] Türklərin İslama girişi gələcəkdə bölgəni hakimiyyəti altına alacaq olan Qəznəvilərin böyük bir sürətlə güclənməsinə ortam hazırladı. Samanilər dövlətinin varlığına 999-cu ildə Qaraxanlılar tərəfindən son qoyuldu.
Nəsr ibn Əhməd ibn Əsəd ibn Samanxudat ibn Cusman ibn Tamqas ibn Nauşard ibn Bəhram Çubin ibn Bəhram Quşnasp.
- Saman xudat (Samanilərin atası)
- I Əhməd (819 - 864) (Əhməd Əsəd bin Saman)
- I Nəsr (864 - 892) (Nəsr bin Əhməd)
- I İsmayıl (892 - 907) (İsmayıl bin Əhməd)
- II Əhməd (907 - 914) (Əhməd bin İsmayıl)
- II Nəsr (914 - 943) (Səid Nasr)
- I Nuh (943 - 954) (Həmid Nuh)
- I Əbdülməlik (954 - 961) (Müəyyed Əbdülməlik)
- I Mənsur (961 - 976) (Mənsur bin Nuh)
- II Nuh (976 - 997) (Rza Nuh)
- II Mənsur (997 - 999) (Əbul-Haris Mansur)
- II Əbdülməlik (999) (Əbdülməlik bin Nuh)
- II İsmayıl (Diriltməyə çalışdı) (İsmayıl əl-Müntəsir)
| Saman xudat | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Əsəd | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Nuh | Əhməd | Yəhya | İlyas | ||||||||||||||||||||||||||||||||
| I Nasir 1.(875-892) | I İsmayıl 2.(892-907) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| II Əhməd 3.(907-914) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| II Nasir 4.(914-943) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| I Nuh 5.(943-954) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| I Əbdülməlik 6.(954-961) | I Mənsur 7.(961-976) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| II Nuh 8.(976-997) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| II Mənsur 9.(997-999) | II Əbdülməlik 10.(999) | İsmayıl əl-Müntəsir | |||||||||||||||||||||||||||||||||
- ↑ Гумилев Л. Н. «Подвиг Бахрама Чубина» Arxivləşdirilib 2006-11-02 at the Wayback Machine
- ↑ Ibn Athir, Cilt 8, s.396