Sabit vergi (ing. Flat tax) — bütün vergi ödəyicilərinə, onların gəlir səviyyəsindən asılı olmayaraq, eyni faiz dərəcəsi ilə tətbiq olunan vergi sistemi.[1] Bu modeldə fərdlərin və ya şirkətlərin gəliri artdıqca vergi dərəcəsi dəyişmir, yəni vergi sabit qalır. Sabit vergi sistemi, sadəliyi və inzibati rahatlığı ilə seçilir və tez-tez proqressiv vergi sisteminə alternativ olaraq müzakirə olunur.[2]
Sabit vergi aşağıdakı əsas xüsusiyyətlərə malikdir:[3]
- Eyni dərəcə — hər kəs gəlirindən eyni faizlə vergi ödəyir.
- Sadə hesablama — vergi hesablaması asandır və kompleks kateqoriyalar tələb etmir.
- İnzibati səmərəlilik — dövlət üçün vergi yığımı və nəzarəti daha asan olur.
Sabit vergi sistemi bəzi iqtisadçılar tərəfindən “ədalətli” sayılır, çünki hamı gəlirindən eyni nisbətdə vergi ödəyir.[4] Digər tərəfdən, bu sistemin gəliri az olan təbəqələrə daha çox yük saldığı və sosial bərabərsizliyi artırdığı tənqid olunur. Proqressiv vergi tərəfdarları sabit verginin sosial dövlət prinsipləri ilə ziddiyyət təşkil etdiyini qeyd edirlər.[5]
Sabit vergi ideyası XIX əsrə qədər gedib çıxır, lakin müasir formalarda əsasən 1980-ci illərdən etibarən populyarlaşmışdır. Tətbiq olunmuş ölkələr:[6]
- Estoniya (1994) — 26% dərəcə ilə ilk uğurlu sabit vergi modeli tətbiq edən ölkə.[7]
- Rusiya (2001–2021) — 13% gəlir vergisi ilə sadə model həyata keçirilmişdir.[8]
- Azərbaycan — Müəyyən vergi kateqoriyalarında, xüsusilə bəzi sahibkarlıq və mikrosahibkarlıq subyektləri üçün sabit vergi dərəcələri tətbiq olunur.
- ↑ The Flat Tax, Robert E. Hall and Alvin Rabushka, Hoover Institution, 2 April 2007.
- ↑ Are Social Security taxes regressive? Arxiv surəti 28 iyun 2025 tarixindən Wayback Machine saytında, The Economist, 14 April 2009.
- ↑ "When Is a Dividend Deductible?". CFO. 18 September 2008. 14 March 2010 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 November 2009.
- ↑ Federal Income Tax Credits and Other Incentives for Energy Efficiency Arxiv surəti 18 fevral 2020 tarixindən Wayback Machine saytında, Energy Star.
- ↑ Herman Cain's 9-9-9 Tax Plan Arxiv surəti 15 oktyabr 2011 tarixindən Wayback Machine saytında, Edward D. Kleinbard, Social Science Research Network, 24 October 2011.
- ↑ The Consumer: Marginal Value, Marginal Utility, and Consumer Surplus Arxiv surəti 30 mart 2010 tarixindən Wayback Machine saytında, Price Theory: An Intermediate Text, David D. Friedman, 1990.
- ↑ "The flat-tax revolution". The Economist. 14 April 2005. 27 July 2025 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 July 2025.
- ↑ "The case for flat taxes". The Economist. 14 April 2005.
- Steve Forbes, 2005. Flat Tax Revolution. Washington: Regnery Publishing. ISBN 0-89526-040-9
- Robert Hall (economist) and Alvin Rabushka, 1995 (1985). The Flat Tax. Hoover Institution Press.
- Richard Parncutt, 2006–2010. Free enterprise without poverty: Effectively progressive income tax.[1].
- Anthony J. Evans, "Ideas and Interests: The Flat Tax" Open Republic 1(1), 2005
- Laffer əyrisi: Keçmiş, bu gün və gələcək Arxivləşdirilib 2007-12-01 at the Wayback Machine: Laffer əyrisinin arxasında duran nəzəriyyənin təfərrüatlı tədqiqi və ABŞ-də hökumət gəlirləri üzrə vergi endirimlərinin bir sıra nümunəvi hadisələr üzrə tədqiqi
- Rabuşkanın sabit vergini müzakirə etdiyi podcastı Arxivləşdirilib 2018-05-14 at the Wayback Machine Elvin Rabuşka, EconTalk-da Rass Roberts ilə (Russ Roberts) ilə sabit vergini müzakirə edir.
- Rabuşkanın sabit vergini izah etdiyi anlattığı podcastı Elvin Rabuşka, PoliTalk-dakı sabit vergini izah edir.