Kömək
Bu səhifəni kitabınıza əlavə edin
Kitabı göstər (0 səhifə)
Səhifə təklif edinS.M.A.R.T. (və ya SMART, ) — məqsədlərin və vəzifələrin səmərəli müəyyənləşdirilməsi üçün kriteriyaları formalaşdırmaqda yadda saxlanıla bilən akronim kimi istifadə edilən anlayışdır. Bu çərçivə layihə idarəçiliyi, işçi performansının qiymətləndirilməsi və şəxsi inkişaf kimi müxtəlif sahələrdə geniş tətbiq olunur. Termin ilk dəfə 1981-ci ilin noyabr ayında Management Review jurnalında Corc T. Doran tərəfindən təklif edilmişdir.[1] O, məqsədlərin spesifik (specific), ölçülə bilən (measurable), tapşırıla bilən (assignable), real (realistic) və vaxtla məhdudlaşdırılmış (time-bound) olmasının vacibliyini vurğulamışdır — bu səbəbdən akronim S.M.A.R.T. formalaşmışdır.
Yaranmasından bəri SMART çərçivəsi zamanla inkişaf etmiş və akronimin müxtəlif versiyaları meydana çıxmışdır. Geniş yayılmış variantlarda “assignable” və “realistic” kimi sözlərin yerinə “attainable”, “relevant” və “timely” kimi alternativlərdən istifadə edilir. Həmçinin bəzi müəlliflər akronimə əlavə hərflər də daxil etmişlər.[2] Məsələn, bəzi tədqiqatçılar “SMARTS” (özünü müəyyənləşdirmiş məqsədlər – self-defined) və ya “SMARTER” (daha geniş izahlı) məqsədlərdən bəhs edirlər.[3]
SMART prinsiplərinin tərəfdarları bildirirlər ki, bu kriteriyalar müxtəlif kontekstlərdə – məsələn, iş mühitində (işçi və işəgötürən arasında) və ya idmanda (idmançı və məşqçi arasında) – məqsədlərin müəyyənləşdirilməsi və qiymətləndirilməsi üçün aydın bir çərçivə yaradır. Bu yanaşma məqsədi müəyyən edən şəxsə gözlənilən nəticələri dəqiq anlamağa, qiymətləndirici tərəfə isə nəticəni konkret meyarlarla dəyərləndirməyə imkan verir. SMART akronimi Peter Drukerin “məqsədlə idarəetmə” (ing. Management by Objectives, MBO) konsepsiyası ilə əlaqələndirilir və strateji planlaşdırma, performans idarəçiliyi sahəsində əsaslı bir baza kimi qəbul edilir.
1981-ci ilin noyabr ayında Management Review (AMA Forum) jurnalında Corc T. Doranın “İdarəetmənin məqsəd və vəzifələrini yazmağın S.M.A.R.T. yolu” adlı məqaləsi dərc olunmuşdur. Bu məqalədə o, idarəetmə məqsədlərinin müəyyənləşdirilməsi üçün yeni bir çərçivə təqdim edir və aydın məqsədlərin əhəmiyyətini vurğulayır.[1][4] Doranın təklif etdiyi S.M.A.R.T. kriteriyaları aşağıdakı kimidir:
- Spesifik (Specific): Yaxşılaşdırılmalı olan konkret bir sahəyə yönəlmək;
- Ölçülə bilən (Measurable): İrəliləyişin göstəricisini müəyyən etmək və ya ölçülə bilən formada təklif etmək;
- Tapşırıla bilən (Assignable): Məsul şəxsi aydın şəkildə müəyyənləşdirmək;
- Real (Realistic): Mövcud resurslarla əldə oluna bilən nəticələri təsvir etmək;
- Vaxtla məhdudlaşdırılmış (Time-related): Nəticələrin gözlənildiyi müddəti daxil etmək.
Doran qeyd edir ki, məqsədləri idarəetmənin bütün səviyyələrində tam şəkildə ölçmək həmişə mümkün olmaya bilər, xüsusilə də orta idarəetmə vəzifələrində. Buna görə də, o, ölçülə bilən məqsədlərlə yanaşı abstrakt məqsədlərin də dəyərini vurğulayır. Onun fikrincə, bu iki növ məqsədin balanslaşdırılması fəaliyyət planının tam şəkildə formalaşmasına imkan yaradır. Beləliklə, Doran məqsədlərin təkcə müəyyənləşdirilməsinin deyil, onların icra planları ilə inteqrasiyasının da effektiv idarəetmənin əsası olduğunu göstərmişdir.[5]
- ↑ 1 2 Doran, G. T. "There's a S.M.A.R.T. way to write management's goals and objectives" (PDF). Management Review. 70 (11). 1981: 35–36.
- ↑ "A Brief History of SMART Goals". Project Smart (ingilis). 13 dekabr 2014. İstifadə tarixi: 8 iyul 2022.
- ↑ Swann, Christian; Hooper, Andrew; Schweickle, Matthew J.; Peoples, Gregory; Mullan, Judy; Hutto, Daniel; Allen, Mark S.; Vella, Stewart A. "Comparing the effects of goal types in a walking session with healthy adults: Preliminary evidence for open goals in physical activity". Psychology of Sport and Exercise (ingilis). 47. 1 mart 2020. doi:10.1016/j.psychsport.2019.01.003. ISSN 1469-0292.
- ↑ "There's a S.M.A.R.T. way to write managements's goals and objectives" (PDF). temple.edu. İstifadə tarixi: 11 yanvar 2023.
- ↑ Morrison, Mike. "Why SMART Objectives don't work". Rapidbi. 19 yanvar 2024. İstifadə tarixi: 22 oktyabr 2013.