Süpürgəvari kölreyteriya

Süpürgəvari kölreyteriya
Süpürgəvari kölreyteriya
Elmi təsnifat
	Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Evdikotlar Klad: Bazal evdikotlar Klad: Superrozidlər Klad: Rozidlər Klad: Malvidlər Dəstə: Sabunağacıçiçəklilər Fəsilə: Sabunağacıkimilər Yarımfəsilə: Sapindoideae Cins: Kölreyteriya Növ: Süpürgəvari kölreyteriya
Beynəlxalq elmi adı
	Koelreuteria paniculata Laxm., 1772;
ITIS	503286
NCBI	43168
EOL	487245

Süpürgəvari kölreyteriya (lat. Koelreuteria paniculata) — bitkilər aləminin sabunağacıçiçəklilər dəstəsinin sabunağacıkimilər fəsiləsinin kölreyteriya cinsinə aid bitki növü.

Arealı

Çin, Koreya, Yaponiyada geniş yayılmışdır.

Botaniki xarakteristikası

Hündürlüyü 17 m-ə, dimetri 40 sm-ə çatan iri koldur. Budaqları açıq qəhvəyi qabığa malikdir. Yarpaqları 45–50 sm uzunluqda və 25 sm enində olub, tək lələkvarı və bəzən cüt lələkvarıdır. Yarpaqcıqlar qarşı-qarşıya düzülüşlü, 9–15 olub, oturandır. Çiçəkləri ikicinsli, bulanıq-sarı rəngdə olub, 30–40 sm uzunluqda seyrək, iri süpürgələrə toplanmaqla budaqların uclarında ensizləşir. Kasa yarpaqlar 5, bitişik, dərindilimlidir. Ləçəklər 4, erkəkciklər 8, uzun saplaqlı, dişicik sütuncuğu 3 bölümlüdür və erkəkciklərdən qısadır. Meyvələri 3 yuvalı, 5 sm uzunluqda, qutucuqdur, hər yuvada bir ədəd şarşəkilli, qara rəngli meyvə vardır. Toxumları şarvarı, rəngi qaradır. İyun-iyul aylarında çiçəkləyir, avqust-sentyabrda meyvəsi yetişir.

Ekologiyası

İşıq və istisevən, torpağa az tələbkar, şoranlığa nisbətən davamlı bitkidir.

Azərbaycanda yayılması

Böyük və Kiçik Qafqaz, Kür-Araz ovalığı, Talış və Naxçıvan MR-da təbii halda rast gəlinir.

İstifadəsi

Meyvə və çiçəkləri çox bəzəklidir. Toxumlarından sabun surroqatı hazırlamaq üçün istifadə edilir. Qabığından yapışqana oxşar maddə alınır.

Sinonimləri

Homotipik sinonimləri

Sapindus paniculata (Laxm.) Dum.Cours.

Heterotipik sinonimləri

Koelreuteria apiculata Rehder & E.H.Wilson
Koelreuteria bipinnata var. apiculata (Rehder & E.H.Wilson) F.C.How & C.N.Ho
Koelreuteria chinensis (L.) Hoffmanns.
Koelreuteria japonica Hassk.
Koelreuteria paniculata var. apiculata (Rehder & E.H.Wilson) Rehder
Koelreuteria paniculata var. fastigiata Bean
Koelreuteria paniculata f. fastigiata (Bean) Rehder
Koelreuteria paniculata var. lixianensis H.L.Tsiang
Koelreuteria paniculata f. miyagiensis H.Ohashi & Yu.Sasaki
Koelreuteria paullinoides L'Hér.
Paullinia aurea Radlk.
Sapindus chinensis L.
Sapindus sinensis J.F.Gmel.