Rza Zaki

Şəkidə üsuli-cədid məktəbində, Batumda Anxazi məktəbində, Gəncə Ruhani Seminariyasında (1906–1909), Göyçayda müsəlman cəmiyyətinin "İqbal" məktəbində (1910), Hacı Zeynalabdin Tağıyevin fabrik məktəbində (1910–1914) və rus-müsəlman məktəbində (1915–1920) Azərbaycan dilindən və şəriətdən dərs demişdir. Rza Zaki XX əsrin əvvəllərində bədii yaradıcılıqla məşğul olmuş, "Zavallı Cavad" (1912), "Fədayi-eşq" (1912), "Koroğlu" (1913) romanlarını, "Sultan Ədbülhəmidin xəli" (1913) pyesini yazıb nəşr etdirmişdir. Azərbaycanın istiqlal yazıçısı Seyid Hüseyn Rza Zakinin nəsr əsərlərinin ideya-bədii cəhətdən zəifliyini, xüsusilə Avropa məişətinin Azərbaycan adət-ənənəsi kimi təsvir olunmasını, xalq ədəbiyyatı nümunələrinin bəsit əksini kəskin surətdə tənqid etmişdir. Rza Zaki Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə dövlət teatr truppasının inzibatçısı vəzifəsində işləmiş, 1919-cu il oktyabrın 24-də teatr mövsümü onun nitqi ilə açılmış, sonra İsa bəy Aşurbəyovun tarixi movzuda "Azərbaycan" pyesinin tamaşası göstərilmişdi. Həmin ildə Rza Zakinin "Sultan Əbdülhəmidin xəli" pyesi də tamaşaya qoyulmuşdu.^[2]

• Rza Zaki Lətifbəyov. Seçilmiş əsərləri. (Transfoneliterasiya edən: Xanım Mehdixanlı). Bakı, 2025. 216 səh.
• AMEA M. Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunun fondunda olan "Zavallı Cavad", " Nakam qız", " Oxuyun, qızlarım", Bədbəxt gəlin", "Haqq yerini tapar", "Sultan Əbdülhəmidin xəli", "Mənzumeyi-hicran" adlı kitablarını həmin İnstitutun elmi işçisi Xanımbacı Məlikzadə(Xanım Mehdixanlı) əski əlifbadan transfoneliterasiya edərək ön söz və luğətlə bərabər çapa hazırlamışdır.