Rita (リタ?, təq. 1928 – iyul 1940) – Yaponiyanın Tennoci zooparkında yaşamış dişi şimpanze. O, zooparkın əsas görməli heyvanlarından biri olmuş, Yaponiyada məşhurlaşmış və bəzən geyşa kimi geyindirilmişdir. İkinci Çin–Yaponiya müharibəsi zamanı o və yoldaşı Lloyd hərbi propaqanda vasitəsi kimi istifadə olunmuşdurlar. Onlar əsgər kimi geyindirilmiş, Yaponiya bayrağı və silah daşımışdırlar. Rita 1940-cı ilin iyulunda ölmüşdür.
| Rita | |
|---|---|
.jpg) Rita 1938-ci ildə. | |
| Məlumatlar | |
| Növü | şimpanze |
| Cinsiyyəti | dişi |
| Doğum tarixi | təq. 1928 |
| Doğum yeri | Nayrobi, Britaniya Keniyası |
| Ölüm tarixi | iyul 1940 |
| Ölüm yeri |
Tennoci zooparkı, Osaka,  Yaponiya |
| Tanınmış rolu | zoopark heyvanı |
| Balaları | 1 |
1930-cu illərdə Tennoci zooparkı gətirildikdən bir ay sonra ağciyər iltihabından ölmüş Taro adlı şimpanzeni əvəz etməsi yeni şimpanze almağı planlaşdırmışdır.[1][2] Zooparkın rəsmiləri heyvan taciri İsamu Kaqava ilə əlaqə quraraq zoopark üçün yeni şimpanze tapmasını istəmişdirlər.[3][1][3] Kaqava Nayrobiyə getmiş və dörd yaşlı Ritanı seçmişdir.[3][2] Rita qayıqla Yaponiyaya gətirilmiş və 19 iyul 1932-ci ildə zooparka çatmışdır. O, bir neçə həftə sonra – 1 sentyabrda ictimaiyyətə təqdim olunmuşdur.[4][2]
Rita Keniyadan gətirildiyi və zooparkda saxlanıldığı vaxt ərzində[2] şoqi oynamağı, dişlərini fırçalamağı, çəngəllə[3] və yemək çubuqları ilə yeməyi,[5] yapon çay mərasimində iştirak etməyi,[3] velosiped sürməyi[5] və siqaret çəkməyi öyrənmişdir. O, bəzən geyşa kimi geyindirilirdi.[6] Yaponiya qəzetləri Rita haqqında tez-tez məqalələr yazmış[2] və Rita Yaponiyada məşhurlaşmışdır.[4][6] ABŞ film şirkəti "Paramount Pictures" Ritanı filmə çəkmişdir.[2] Ritanın məşhurluğu Tennoci zooparkına gələn ziyarətçilərin sayının artmasına səbəb olmuşdur. Onun gəlişindən 2 il sonra – 1934-cü ildə 2,5 milyon nəfər zooparkı ziyarət etmişdir.[4] Ritanın populyarlığı Naqoya, Kioto və Kobedə yerləşən zooparkların da şimpanzelər almasına səbəb olmuşdur.[4]
Yoşitaka Tsutsui kimi zooloqlar Rita kimi heyvanların əyləncə məqsədləri üçün istifadə olunmamasını müdafiə etsələr də, cəhdləri uğursuz olmuşdur.[6] Tennoci zooparkı Rita üçün Lloyd (ロイド, Roydo?) adlı yoldaş almışdır.[7][8] İkinci Çin–Yaponiya müharibəsi zamanı Rita və Lloyd əsgər kimi geyindirilmiş, Yaponiya bayrağı və silah daşımışdırlar. Rita "propaqanda simvolu" kimi tanınmışdır.[7][5]
.jpg)
1940-cı ilin iyulunda Rita balalamış, lakin balası ölü doğulmuşdur. Doğuşdan sonra Ritanın vəziyyəti pisləşmiş və növbəti gün ölmüşdür. Həmin vaxt zooparkda qida çatışmazlığı olduğu üçün Rita zəif qidalanırdı.[7][9] Rita və balasının bədənlərindən müqəvvalar hazırlanmışdır.[9] Yoldaşının və balasının ölümündən qısa müddət sonra ingilis dili Təhsil Nazirliyi tərəfindən qadağan olunmuş və Lloydun adı Katsuta olaraq dəyişdirilmişdir.[7]
Tennoci zooparkı 2006-cı ildə müharibə dövründə saxlanılmış Rita və Lloyd kimi zoopark heyvanları üçün illik sərgilər təşkil etməyə başlamışdır. Sərgiyə onların hərbi geyimdə olan şəkilləri[8] və balasını tutan Ritanın müqəvvası daxildir.[9]
- ↑ 1 2 Kisling, 2022. səh. 335–336
- ↑ 1 2 3 4 5 6 チンパンジー飼育の歴史が国内で最も長い天王寺動物園 戦前には歯磨きやたばこの芸も 園長は獣医さん. Sankei Shimbun (yapon). 22 February 2025. İstifadə tarixi: 20 March 2025.
- ↑ 1 2 3 4 5 Itoh, 2010. səh. 58
- ↑ 1 2 3 4 Kisling, 2022. səh. 336
- ↑ 1 2 3 Kurihara, Mayuko. "Japan's Tennoji Zoo celebrates 110 years with 'animal first' upgrades". Nikkei Asia (ingilis). İstifadə tarixi: 20 March 2025.
- ↑ 1 2 3 Itoh, 2010. səh. 59
- ↑ 1 2 3 4 Itoh, 2010. səh. 60–61
- ↑ 1 2 戦渦に消えた動物たちにスポット「戦時中の動物園展」 ９日から天王寺動物園で（1/2ページ）. Sankei Shimbun (yapon). 2 August 2016. İstifadə tarixi: 20 March 2025.
- ↑ 1 2 3 平和の尊さ知って 天王寺動物園で殺処分された動物展示. Yahoo News (Japan) (yapon). Yahoo Japan Corporation. 18 August 2015. İstifadə tarixi: 20 March 2025.
- Itoh, Mayumi. Japanese Wartime Zoo Policy: The Silent Victims of World War II (ingiliscə). New York: Palgrave Macmillan US. 2010. doi:10.1057/9780230117440_9. ISBN 978-1-349-29183-0. OCLC 615338421. İstifadə tarixi: 20 may 2025.
- Kisling, Vernon N., redaktorZoo and Aquarium History: Ancient Animal Collections to Conservation Centers (2nd). CRC Press. 11 iyul 2022. 335–336. ISBN 978-1-000-58533-9. OCLC 1346427963.
Vikianbarda Rita (şimpanze) ilə əlaqəli mediafayllar var.
