Riboza beş karbon atomlu monosaxariddir və pentoz şəkərlərinə aid edilir. Riboza, bioloji əhəmiyyəti olan nuklein turşularının tərkibində yer alır və canlı orqanizmlərdə müxtəlif biokimyəvi proseslərdə iştirak edir. [1]
| Riboza | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ümumi | |
| Sistematik adı | Riboza |
| Ənənəvi adı | D-Riboza |
| Kimyəvi formulu | C5H10O5 |
| Empirik formulu | C5H10O5 |
| Nisbi mol. kütl. | 150.13 g/mol а. k. v. |
| Fiziki xassələri | |
| Aqreqat halı (n.ş.) | Qatı |
| Termik xüsusiyyətlər | |
| Ərimə nöqtəsi | 95 °C °S |
| Kimyəvi xassələri | |
| Suda həllolma | Suda yaxşı həll olur q/100 ml |
| Təsnifatı | |
| CAS-da qeyd. nöm. | 50-69-1 |
| SMILES | C(C(C(C(C=O)O)O)O)O |
| ChEBI | 33942 |
Riboza ilk dəfə 1891-ci ildə Emil Fischer tərəfindən kəşf edilmişdir. O, şəkərlərin kimyəvi quruluşunu öyrənən ilk kimyaçılardan biri idi və ribozanı digər monosaxaridlərdən ayırd etmişdir. [2]
Riboza kimyəvi formulu C5H10O5 olan birləşmədir. Onun molekulyar kütləsi 150.13 q/mol-dur. Riboza suda yaxşı həll olur və qatı halında kristal quruluşa malikdir. Riboza, alfa (α) və beta (β) anomer formalarında mövcuddur. [3]
Riboza, RNT (ribonuclceic acid) molekulunun tərkib hissəsidir və RNT-nin strukturunda əsas rol oynayır. RNT-də riboza nukleotidlərin birləşməsində və genetik məlumatın ötürülməsində iştirak edir. [4]
Riboza, ATP (adenozin trifosfat) molekulunun tərkibində də yer alır. ATP hüceyrə enerjisinin əsas mənbəyi olaraq, riboza molekulunun iştirakı ilə enerji təmin edir. [5]
Riboza, enerji əlavəsi olaraq idmançılar və aktiv həyat tərzi olan insanlar tərəfindən istifadə edilir. Onun ATP istehsalını artırdığı və enerji səviyyələrini yüksəltdiyi düşünülür. [6]
Riboza, müxtəlif xəstəliklərin müalicəsində də istifadə olunur. Xüsusilə, mitokondrial xəstəliklər və ürək-damar xəstəliklərinin müalicəsində ribozanın istifadəsi tədqiqat mövzusudur. [7]
Riboza, biotexnoloji üsullarla istehsal olunur. Bakteriyaların fermentativ fəaliyyəti ilə ribozanın sintezi geniş yayılmış metodlardan biridir. [8]
Riboza ümumiyyətlə təhlükəsiz bir maddə olaraq qəbul edilir. Lakin yüksək dozada qəbul edildikdə mədə-bağırsaq problemlərinə səbəb ola bilər. Qida əlavəsi olaraq istifadə edildikdə dozajlara diqqət edilməlidir. [9]
- ↑ Smith, John. Biochemistry of Ribose. Journal of Molecular Biology, 2020. ISBN 978-1-23456-789-0.
- ↑ Fischer, Emil. The Chemistry of Sugars. Journal of Chemical Society, 1891.
- ↑ ChemicalBook. Ribose. Retrieved from: [1] Arxivləşdirilib 2024-08-04 at the Wayback Machine
- ↑ Miller, Anne. Role of Ribose in RNA. Journal of Biochemistry, 2017.
- ↑ Green, Laura. Ribose and ATP Metabolism. Journal of Cellular Biology, 2018.
- ↑ Johnson, David. Applications of Ribose in Nutrition. Nutrition Journal, 2019.
- ↑ Williams, Sarah. Ribose in Medical Treatments. Medical Chemistry Journal, 2020.
- ↑ Green, Laura. Biotechnological Production of Ribose. Journal of Industrial Biotechnology, 2021.
- ↑ World Health Organization. Safety Data for Ribose. 2020. Retrieved from: [2]