Reqressiv vergitutma

Proqressiv vergi – vergi dərəcəsinin vergitutma bazası və ya gəlir artdıqca yüksəldiyi vergi növüdür. Bu sistemdə yüksək gəlirli fiziki və ya hüquqi şəxslər gəlirlərinin daha böyük faizini vergi şəklində ödəyirlər. Bunun əksinə olaraq, reqressiv vergi sistemi isə vergitutma bazası artdıqca vergi dərəcəsinin azaldığını ifadə edir. Bu halda, vergi ödəyicisinin aldığı və ya sahib olduğu aktivlərin dəyəri artdıqca tətbiq edilən vergi nisbətən azalır.^{[13][14][15][5]}

Proqressiv vergi sistemində vergi, gəlir və ya mənfəət üzərinə tətbiq olunur və gəlir artdıqca vergi dərəcəsi yüksəlir. Bu, reqressiv vergi sistemi ilə ziddiyyət təşkil edir. Reqressiv sistemdə vergi, gəlirdən asılı olmayaraq, aktivlərin alınması və ya sahiblik əsasında tətbiq edilir.

Proqressiv vergi sisteminin əsas xüsusiyyətlərindən biri vergi ödəyicisinin ödəmə qabiliyyətinin nəzərə alınmasıdır. Yüksək gəlirli şəxslər və ya qurumlar daha yüksək vergi dərəcəsi ilə vergiyə cəlb olunurlar, çünki onların ödəmə imkanları daha genişdir. Reqressiv vergi sistemində isə vergi ödəyicisinin gəlir səviyyəsi nəzərə alınmır və vergi bütün ödəyicilərə eyni qaydada tətbiq edilir.^[16][17]

Proqressiv vergi sisteminə adətən bütün birbaşa vergilər daxildir. Bu vergilər birbaşa olaraq dövlətə ödənilir və vergitutma obyekti məhz gəlir və ya mənfəətdir. Reqressiv vergi sisteminə isə əsasən dolayı vergilər aiddir. Belə vergilər vasitəçilər (məsələn, pərakəndə satış məntəqələri) tərəfindən toplanır və son nəticədə istehlakçı tərəfindən ödənilir.

Proqressiv vergi sistemində marjinal vergi dərəcəsi (qazandığı son manatın vergiyə cəlb olunma dərəcəsi) həmişə orta vergi dərəcəsindən (ümumi ödənilən verginin ümumi gəlirə nisbəti) yüksək olur. Reqressiv vergi sistemində isə marjinal vergi dərəcəsi orta vergi dərəcəsindən aşağı olur.^{[18][19][20][21]}