Rəfiqə Şahgül qızı Mustafayeva — azərbaycanlı alim, pedaqoji elmlər doktoru (1987), professor (1990), Beynəlxalq Pedaqoji Akademiyanın həqiqi üzvü (2002)[1], Azərbaycan Respublikasının əməkdar müəllimi (1992).[2] O, pedaqoji elmlər üzrə Qafqazda ilk qadın elmlər doktorudur.[2]
| Rəfiqə Mustafayeva | |
|---|---|
| Rəfiqə Şahgül qızı Mustafayeva | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Balaxanı, Bakı, Azərbaycan SSR, ZSFSR, SSRİ |
| Vəfat tarixi | (83 yaşında) |
| Vəfat yeri | Bakı, Azərbaycan |
| Vətəndaşlığı |
 SSRİ→ Azərbaycan |
| Milliyyəti | azərbaycanlı |
| Elm sahəsi | pedaqogika |
| Elmi dərəcəsi | pedaqoji elmlər doktoru |
| Elmi adı | professor |
| Mükafatları |
 |
Rəfiqə Şahgül qızı Mustafayeva 21 iyun 1936-cı ildə Bakı şəhərinin Balaxanı qəsəbəsində, neftçi ailəsində anadan olmuşdur.[3] O, 204 nömrəli orta məktəbi bitirmiş,[4] 1954-1959-cu illərdə Azərbaycan Dövlət Universitetinin (indiki BDU) filologiya fakültəsinin junalistika şöbəsində ali təhsil almışdır.[3]
Rəfiqə Mustafayeva 20 avqust 2019-cu ildə Bakı şəhərində vəfat etmiş və Balaxanı kənd qəbristanlığında dəfn edilmişdir.[1]
Əmək fəaliyyətinə 1960-1976-cı illərdə Bakının 100, 182, 240 nömrəli məktəblərində əvvəlcə ibtidai sinif, sonra isə Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimi kimi başlamışdır.[4] Bu müddət ərzində onun 18 şagirdi məktəbi qızıl, 1 nəfəri isə gümüş medalla bitirmiş, 54 şagirdi ədəbiyyat müəllimi kimi ali təhsil almışdır.[4]
Mustafayeva 1970-1972-ci illərdə Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Pedaqoji Elmlər İnstitutunun aspiranturasının əyani şöbəsində oxumuşdur.[1] Elmi işini vaxtından əvvəl tamamlamış, 14 may 1974-cü ildə müvəffəqiyyətlə müdafiə edərək pedaqoji elmlər namizədi alimlik dərəcəsi almışdır.[3]
1979-cu ilədək aspiranturada oxuduğu institutda əvvəlcə kiçik elmi işçi, sonra isə baş elmi işçi kimi fəaliyyət göstərmişdir. 1979-cu ildə müsabiqə yolu ilə Mərkəzi Müəllimləri Təkmilləşdirmə İnstitutuna qəbul edilmişdir. 1985-ci ilin fevralınadək burada kiçik elmi işçi, baş müəllim, dosent kimi fəaliyyət göstərmişdir. 1985-cü ilin fevralında institutdakı "pedaqogika-psixologiya" kafedrasının müdiri seçilmiş, 2006-cı ilin noyabr ayınına qədər həmin kafedraya rəhbərlik etmişdir.[4]
Mustafayeva 1987-ci ilin dekabrında Tiblisi Dövlət Universitetində doktorluq dissertasiyası müdafiə edərək pedaqoji elmlər doktoru alimlik dərəcəsi almış,[3] 1990-cı ilin 27 sentyabrında ona professor elmi adı verilmişdir. O, respublikada ilk, Şərqdə ikinci pedaqoji elmlər doktoru, professor qadındır.
4 aprel 2002-ci ildə Beynəlxalq Pedaqoji Akademiyanın həqiqi üzvü akademik seçilmişdir.[3] 2000 və 2003-cü illərdə Azərbaycan Müəllimləri Qurultaylarına nümayəndə seçilmişdir.[5]
Rəfiqə Mustafayevanın rəhbərliyi ilə 14 nəfər pedaqoji elmlər namizədi dərəcəsi almışdır.[4] O, 5 nəfərin doktorluq, 13 nəfərin isə namizədlik dissertasiyasının rəsmi opponenti olub.
24 kitabın, 137 məqalənin, 14 tədris proqramının müəllifidir, o cümlədən 45 kitab və kitabçanın elmi redaktoru və 17 əsərin rəyçisidir.[4]
Rəfiqə Mustafayevanın 2 övladı var.
- "Orta məktəbdə ədəbiyyat tədrisi", I və II hissələr, Bakı, Maarif, 1975,
- "IX sinif üçün Ədəbiyyat müntəxəbatı”, Bakı, Maarif, 1985,
- "Yeni vətəndaş tərbiyəsində proqram, dərslik və müəllimin rolu", Bakı, 1992,
- "Əliheydər Şirin oğlu Həşimov (biblioqrafik göstərici),", Bakı, 1994,
- "Təlim prosesində milli xüsusiyyətlərin nəzərə alınması", Bakı, 1994,
- "Pedaqogika.Ümumi pedaqogika üzrə mühazirə xülasələri", Bakı, 2002,
- "80 yaşın işığında: pedaqoji elmlər doktoru, professor Əliheydər Şirin oğlu Həşimovu xatırlayarkən", Bakı, 2004,
- "Ömürlərə nur paylayanlar", Bakı, 2006,
- "Günəş evi-tərbiyə məktəbi", Bakı, 2007,
- "Mir Cəlalın hekayələrində tərbiyə məsələləri", Bakı, 2008,
- "Son 20 ildə çap olunanlardan nümunələr", Bakı, 2011,
- "Gənclər siyasəti XXI əsrdə: Ali məktəb tələbələrinin tərbiyəsinin bəzi məsələləri".
- 1970 — "Fədakar əməyə görə" medalı
- 1971 — "Qırmızı əmək bayrağı" ordeni
- 1988 — "Əmək veteranı" medalı
- 1992 — "Əməkdar müəllim" fəxri adı
- 1995 — "Xan qızı Natəvan" diplomu
- 1995 — "Akademik Mehdi Mehdizadə mükafatı" laureatı
- 1996 — TC Samsun Milli Egitim Bakanlığı tərəfindən fərqləndirilmişdir.
- "Ə.Y.Seyidov, M.M.Mehdizadə və M.Ə.Muradxanov məktəbinin davamçıları". Yusif Talıbov, Fərahim Sadıqov, Sərdar Quliyev. Azərbaycanda məktəb və pedaqoji fikir tarixi. Bakı: Ünsiyyət, 2000. — səh. 436,
- “Azərbaycan qadını ensiklopediyası”, Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, Bakı, 2002, s.304,
- “Azərbaycan qadınları” (II) — ensiklopedik toplu, Bakı, 2002, s.180,
- “Azərbaycanın tanınmış xanımları” Bakı, 2002, s.196,
- A.Eminov, “20 əsrin 20 böyük azərbaycanlı pedaqoqu”, Bakı, 2002, s.77—81,
- “Akademik Rəfiqə Mustafayeva.Gəncliyə həsr olunmuş ömür”(biblioqrafik göstərici), Bakı, 2006,
- S.Ə.Mustafayeva, J.Ə.Mustafayeva “Azərbaycan pedaqogikasının sərv ağacı”(müasirləri R.Ş.Mustafayeva haqqında),Bakı 2006,
- "Olduğu kimi görünən insan". Fərrux Rüstəmov. Pedaqoji oçerklər: Sələflərim və müasirlərim. Bakı: Elm və təhsil, 2010. — səh. 187,
- "Şah xanım Şahgül qızı demişəm". Vidadi Xəlilov. Ömür yollarında. Bakı: Nərgiz, 2012. — səh. 98.
- ↑ 1 2 3 Xəlilov, Vidadi. "Yer görünəcək..." Azərbaycan müəllimi. 2019-08-31. İstifadə tarixi: 2025-06-12.
- ↑ 1 2 Azərbaycan Qadın Ensiklopediyası (PDF) (Azərbaycan Milli Ensiklopediyası Nəşriyyat-Poliqrafiya Birliyi). Bakı. 2002. 304.
- ↑ 1 2 3 4 5 Cavadzadə, Pakizə, The first woman Doctor of Pedagogical Sciences, World Women Conference-V, 2023, ISBN 978-625-8254-15-0
- ↑ 1 2 3 4 5 6 Mikayılov, Şəmistan; Bəkirova, Asya, "Azərbaycanın ilk qadın pedaqoji elmlər doktoru", Azərbaycan məktəbi (2), 2016
- ↑ "Pedaqoji elmlər doktoru Rəfiqə Mustafayevanın anadan olmasından 85 il ötür". az.baku-art.com (az.). İstifadə tarixi: 2025-06-13.