Quru göz sindromu

Quru göz sindromu ilk dəfə XIX əsrdə təsvir edilmişdir, lakin müasir tibbdə bu sindromun daha ətraflı öyrənilməsi XX əsrin ortalarına təsadüf edir. Göz yaşı üç əsas komponentdən ibarətdir: xarici, yağlı (lipid) komponent; orta, su əsaslı komponent; və daxili, selik və ya mutsin təbəqəsi. Hər bir komponent ayrı vəzi tərəfindən ifraz edilir. Xarici yağ təbəqəsi, göz qapaqlarındakı meybom vəziləri tərəfindən istehsal olunur. Su komponenti, gözlərin xarici bucağında yerləşən göz yaşı vəziləri tərəfindən istehsal edilir. Daxili mutsin komponenti isə konyunktivadakı qədəhəbənzər hüceyrələr tərəfindən ifraz olunur.^[3]

Quru göz sindromu, ya göz kifayət qədər göz yaşı istehsal etmədikdə, ya da göz yaşları çox tez buxarlandıqda meydana gəlir. Bu vəziyyət yaşlanma, kontakt linzalardan istifadə, meibomian vəzi disfunksiyası, hamiləlik, Syöqren sindromu, A vitamini çatışmazlığı, omega-3 yağ turşularının çatışmazlığı, LASIK əməliyyatı və müxtəlif dərmanlar (antihistaminlər, bəzi təzyiq dərmanları, hormon əvəzedici terapiya və antidepressanlar) səbəbindən yarana bilər. Tütün tüstüsünə məruz qalma və ya infeksiya kimi xroniki konyunktivit də bu vəziyyətə səbəb ola bilər. Diaqnoz əsasən simptomlara əsaslanır, lakin digər testlər də istifadə oluna bilər. Quru göz sindromu bəzən kontakt linzalardan istifadəni qeyri-mümkün edir. Quru göz sindromu, ümumi bir göz xəstəliyidir və əhalinin 5–34%-nə müxtəlif dərəcələrdə təsir edir. Yaşlı insanlar arasında bu rəqəm 70%-ə qədər yüksəlir. Çində əhalinin təxminən 17%-i bu sindromdan əziyyət çəkir. "Keratoconjunctivitis sicca" ifadəsi latın dilində "kornea və konjunktivanın quruluğu" mənasını verir.^[4]

Quru göz sindromunun müalicəsi, əsas səbəbdən asılıdır. Süni göz yaşları adətən ilk müalicə seçimidir. Üzə yaxın oturan eynəklər, göz yaşlarının buxarlanmasını azalda bilər. İstifadə olunan dərmanları diqqətlə nəzərdən keçirmək vacibdir. Bəzi topikal dərmanlar və ya göz damcıları bu vəziyyətin müalicəsinə kömək edə bilər. İmmunosupressant olan siklosporin (ciklosporin), göz yaşı istehsalını artırmaq üçün tövsiyə oluna bilər və qısa müddətli istifadə üçün topikal kortikosteroidlər, iltihabı azaltmaq üçün faydalı ola bilər. Digər bir müalicə üsulu olaraq, göz yaşlarının göz səthindən axmasının qarşısını alan lakrimal tıxaclar tövsiyə oluna bilər.^[5]

Quru göz sindromunun tipik simptomları arasında quruluq, yanma və gün ərzində pisləşən qumlanma hissi yer alır. Simptomlar həmçinin qaşınma, sancı və ya yorğun gözlər kimi təsvir edilə bilər. Digər simptomlara ağrı, qızarıqlıq, çəkilmə hissi və göz arxasında təzyiq daxildir. Gözdə bir şey varmış hissi (məsələn, toz qırıntısı) ola bilər. Göz səthinin zədələnməsi rahatsızlığı və parlaq işığa həssaslığı artırır. Adətən hər iki göz təsirlənir. Quru göz sindromu, gözlərin qıcıqlanma nəticəsində sulanmasına səbəb ola bilər. Bu refleks göz yaşları, zədə, qıcıqlanma və ya emosional reaksiyalar nəticəsində yaranır, lakin quru gözün qarşısını almaq üçün lazım olan yağlayıcı keyfiyyətlərə malik deyildir. Gözlərin uzun müddət istifadəsi zamanı göz qırpma tezliyinin azalması simptomları pisləşdirir. Bu fəaliyyətlərə uzun müddət oxumaq, kompüterdən istifadə (kompüter görmə sindromu), maşın sürmək və ya televizora baxmaq daxildir. Simptomlar küləkli, tozlu və ya tüstülü mühitdə, quraq mühitdə, yüksək yerlərdə (təyyarələr də daxil olmaqla), aşağı rütubətli günlərdə və kondisioner, qızdırıcı və ya saç qurutma maşını istifadə edilən yerlərdə artır. Simptomlar sərin, yağışlı və ya dumanlı havalarda və duş kimi rütubətli yerlərdə azalır.^[6][7][8][9]