Qroak'h — (Breton dilində "pəri", "cadugər" və ya "qoca qadın", cəm halda groagez) — Breton mifologiyasında rast gəlinən su pərisi növüdür.[1] Adətən gecələr müxtəlif formalarda görünür. Bəzən o, qoca, oqr (div) və ya cadugərlərə bənzər şəkildə təsvir olunur, hətta bığlı suitilərinkinə oxşar dişləri olur.[2] Qroak'hların dəniz sahillərinin altında, mağaralarda və dəniz dibində yaşadığına inanılır. Onlar təbiət qüvvələrinə hökm edə və öz formasını dəyişə bilirlər. Qroak'h əsasən mənfi obraz kimi tanınır, xüsusilə də Emil Suvestrin "La Groac’h de l'île du Lok" ("Lok Adasının Qroak'hı") adlı əsərinə görə. Bu nağılda su pərisi kişiləri özünə cəlb edir, onları balığa çevirir və sonra qonaqlarına yemək kimi təqdim edir. Hadisələr Qlenan adalarından birində baş verir. Digər hekayələrdə isə qroak'hlar tənha yaşayan, insanlara sərvət və hədiyyələr bəxş edə bilən varlıqlar kimi təsvir olunur.[3]
| Qroak'h | |
|---|---|
| bret. Groac'h | |
 Teofil Bugelin "Aşağı Bretanyanın nağılları və əfsanələri" əsəri əsasında "Lok adasında Qroak'h" (1891) | |
| Tipi | cadugər, div, pəri |
| Yer | Bretan bölgəsi |
| Təsir sahəsi | Foklor |
| Cinsi | qadın |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Bretoniyanın Aşağı Breton (Bretagne) bölgəsində bir sıra yer adları qroak'hlarla bağlıdır.[4] Xüsusilə Kot-d’Armor departamentində bəzi meqalitlər (böyük daş abidələri), Morbian departamentindəki Qrua adası və La Vyey mayakı onların adı ilə əlaqələndirilir. Qədim qadın tanrıçalarının xristianlıq tərəfindən demonizə edilməsi nəticəsində qroak'h obrazı yaranmışdır. XIX əsrdə Breton yazıçılarının təsiri ilə qroak'h klassik pəri obrazına daha da yaxınlaşdırılmışdır. Bu mifoloji varlıq ədəbiyyatda bir neçə dəfə yer alıb, məsələn, Nicolas Bréhal tərəfindən yazılmış "La Pâleur et le Sang" (1983) romanında.[5]
Filip Le Stumun fikrincə, qroak'h sözü əvvəlcə ümumiyyətlə pəriləri ifadə edirdi, lakin zamanla gözəl görkəm altında gizlənən qoca məxluq mənasını almışdır. Bu söz bəzən "groah" şəklində də yazılır və son samiti alman dilindəki "ch" səsi kimi tələffüz edilir. Cəm formalarından biri qroaqezdir.[6]
Cozef Rionun fikrincə, qroak'h sözünün "pəri" anlayışı ilə eyniləşdirilməsi daha çox Emile Suvestrnin hekayəsinin və ona yazılmış şərhlərin təsirindən qaynaqlanır, nəinki Aşağı Breton xalq inancından.[7]"Lok Adasının Qroak'hı" hekayəsində pəri və qroak'h sözləri dəyişdirilə bilən terminlər kimi işlədilmişdir. Anatol Le Braz qeyd edir ki, "qroak'h" sözü həm yaxşı, həm də pis mənada işlədilir və bəzən "qoca cadugər", bəzən isə sadəcə "qoca qadın" mənasını verir.[8]
- ↑ Mahé, Joseph. Essai sur les antiquités du département du Morbihan (fransız). Vannes: Galles Ainé. 1825. səh. 417.
- ↑ M. A. de Chesnel. Dictionnaire des superstitions, erreurs, préjugés et traditions populaires: où sont exposées le croyances superstitieuses des temps anciens et modernes... (fransız). Paris: J.-P. Migne. 1856. səh. 442. İstifadə tarixi: 5 September 2018.
- ↑ Le Braz, Anatole; Dottin, Georges. La légende de la mort chez les Bretons armoricains (fransız). 2. Paris: Honoré Champion. 1902. səh. 179.
- ↑ Le Braz, Anatole. Celui qui porta la peste sur les épaules // La légende de la mort (fransız). Paris: Archipoche. 2011. ISBN 978-2-35287-281-8.
- ↑ Brasey, Édouard. Sirènes et ondines (fransız). Paris: Pygmalion. 1999. səh. 195. ISBN 978-2-85704-608-0.
- ↑ Giraudon, Daniel. "Penanger et de La Lande, Gwerz tragique au XVIIe siècle en Trégor". Annales de Bretagne et des Pays de l'Ouest (fransız). 112 (4). 2005: 7. doi:10.4000/abpo.1040. İstifadə tarixi: 3 September 2018.
- ↑ Luzel, François-Marie. Morvan, Françoise (redaktor). Nouvelles veillées bretonnes (fransız). Rennes: Presses universitaires de Rennes. 1995. 74, 83–84. ISBN 978-2-86847-169-7.
- ↑ Sébillot, Paul. Les travaux publics et les mines dans les traditions et les superstitions de tous les pays: les routes, les ponts, les chemins de fer, les digues, les canaux, l'hydraulique, les ports, les phares, les mines et les mineurs (fransız). Paris: J. Rothschild. 1894. səh. 410.
- Saintyves, Pierre. Corpus du folklore préhistorique en France et dans les colonies françaises (fransız). 3. Paris: E. Nourry. 1934.
- Souvestre, Émile. La Groac'h de l'Île du Lok // Le foyer breton: Traditions populaires (fransız). Paris: Coquebert. 1845. 76–89. İstifadə tarixi: 23 October 2018.
- Souvestre, Émile. La Groac'h de l'Île du Lok // Contes et légendes de Basse-Bretagne (fransız). Nantes: Société des bibliophiles bretons. 1891. İstifadə tarixi: 23 October 2018.
- Dubois, Pierre. La Groac'h // La Grande Encyclopédie des fées (fransız). Paris: Hoëbeke. 2008. ISBN 978-2-84230-326-6.
- Ely, Richard; Tsaag Valren, Amélie. Groac'h // Bestiaire fantastique & créatures féeriques de France (fransız). Terre de Brume. 2013. səh. 151. ISBN 978-2-84362-508-4.
- Le Stum, Philippe. Fées, Korrigans & autres créatures fantastiques de Bretagne (fransız). Rennes: Ouest-France. 2003. ISBN 978-2-7373-2369-0.
- Morvan, Françoise. La douce vie des fées des eaux (fransız). Arles: Actes Sud. 1999. ISBN 978-2-7427-2406-2.
- Mozzani, Éloïse. Légendes et mystères des régions de France (fransız). Paris: Robert Laffont. 2015. ISBN 978-2-221-15922-4.
- Plötner-Le Lay, Bärbel; Blanchard, Nelly. Émile Souvestre, écrivain breton porté par l'utopie sociale (fransız). Morlaix: Centre de Recherche Bretonne et Celtique; LIRE (Université Lyon 2). 2006.
- Rio, Joseph. Du korrigan à la fée celtique // Littératures de Bretagne: mélanges offerts à Yann-Ber Piriou (fransız). Rennes: Presses Universitaires de Rennes. 2006. 237–252. İstifadə tarixi: 27 October 2018. The book attributed this article to Gaël Milin, but Presses Universitaires de Rennes corrected the mistake in an errata.
- Ruaud, André-François. Groac'h // Le Dico féérique: Le Règne humanoïde. Bibliothèque des miroirs. Bordeaux: Les moutons électriques. 2010. ISBN 978-2-36183-030-4.