Qrayfsvald Müqəddəs Nikolay kilsəsi

Qrayfsvalddakı Müqəddəs Nikolaya həsr olunmuş bu kilsə haqqında ilk yazılı mənbələr 1263-cü ilə aiddir. Kilsənin ən qədim qalıqları XIII əsrin sonlarına aiddir. Kilsənin tikintisi tək nefli xor ilə başlamış, daha sonr, iki yan qanadı və eyni ölçüdə nefi olan zal tikilmişdir. Qərb qülləsinin təməlləri də eyni vaxtda qoyulmuşdur. Kilsə ilk dəfə orqanla 1362-ci ildə təchiz edilmişdir. Şərq divarındakı xorun tikintisinə 1385-ci ildə başlanılmış və 1395-ci ildə tamamlanmışdır.

Qrayfsvald Universitetinin yaradılması ilə əlaqədar olaraq, kilsə Kammin yepiskopu Henninq İven tərəfindən kollegial kilsə statusuna yüksəldildi. Kilsənin yeni statusu onun zənginləşməsinə səbəb oldu və eyni ildə qüllənin hündürləşdirilməsi üçün tikinti işlərinə başlandı. 1480–1500-cü illərdə qüllənin səkkizbucaqlı yuxarı hissəsi inşa edildi və XVI əsrin əvvəllərində təxminən 60 metr hündürlüyündə qotik şpilin əlavə edilməsi ilə qüllənin tikintisi başa çatdırıldı. O zaman qüllənin hündürlüyü 120 metr idi.

Şiddətli fırtınalar zamanı kilsənin iki dəfə şpili uçub. İlk dəfə 1515-ci ildə şpil uçsa da, kilsə binasına ciddi zərər dəymədi, 1609-cu ilə qədər bərpa edilmədi. 13 fevral 1650-ci ildə öncə kilsənin damı dağıldı, bu da nəf və cənub qanadının bir neçə tağının uçmasına səbəb oldu və bir neçə gün sonra kilsənin şərq divarı da uçdu. Kilsənin daxili təchizatı tamamilə məhv oldu. Dağıntıdan dərhal sonra şəhər şurası kilsənin yenidən qurulması üçün ianə toplamağa çağırış etdi. Qrayfsvald sakinləri, yaxınlıqdakı Ştralzund və Anklam şəhərlərinin sakinləri, həmçinin İsveç Pomeraniyasının hökmdarı kraliça Kristina qısa müddət ərzində o qədər çox pul və tikinti materialı ianə etdilər ki, kilsənin yenidən qurulması işi qəzanın üstündən cəmi bir ay keçdikdən sonra, Ştralzunddan gəlmiş daşyonanların rəhbərliyi altında başladı. 1651-ci ildə kilsənin tağları və damı yenidən quruldu. Bir il sonra kilsə qülləsi yeni barokko şpilini aldı. Bu şpil Ştralzunddakı Müqəddəs Məryəm kilsəsi və Niderlanddakı Barokko qüllələrinin şpilinə uyğun olaraq hazırlanmışdı və daha dayanıqlı idi. Şpil o vaxtdan bəri dəyişməz qalıb. 1653-cü ildə kilsənin şərq divarı da bərpa edildi.

Kilsənin interyeri 1823–1832-ci illərdə tamamilə yeniləndi.İnteryeri memar Qotlib Gizenin dizaynı əsasında yeniləndi. Kilsənin bütün daxilini ağ rəngə boyayan Gize rəngli qumdaşından da istifadə etmişdi. Xor hündürləşdirildi və altarın arxasında sadə bəzəklərlə bəzədilmiş xor divarı ucaldıldı. Bütün daxili təchizat da dəyişdirildi. Bəstəkar Karl Lüdviq Litanter 1824–1839-cu illərdə kilsənin orqançısı olmuşdur.^[2][3]

Kilsə kərpicdən tikilib. Nef və iki yan dəhlizli bazilika formasındadır. Nef dəhlizlərdən bir qədər hündürdür; həm nef, həm də dəhliz divarlarında qotik uclu pəncərələr vardır. Şərq divarı trapesiya formalı olub, geniş işləməli fasada malikdir. Nefin damı misdən, dəhlizlərin örtüyü isə kərpicdəndir.

Kilsənin hündürlüyü təxminən 80 metr, eni 30 metrdir. İnteryeri isti, qumdaşı rəngli tonda rənglənib. Səkkiz cüt sütun tağlarla dəstəklənir. Altarın üzərindəki tavan daha hündürdür və qurbangahın arxasında otaq isə zəngin bəzədilmiş xor divarı ilə əhatə olunmuşdur. Qərb divarında isə taxta qalereya yerləşir. Kilsənin yan divarlarında orta əsr freskalarının bəzi qalıqları da vardır. Döşəmə əsasən məzar daşları ilə örtülmüşdür, bunlardan ən qədimi XIV əsrə aiddir.

Qərb qülləsinin hündürlüyü 99.97 metrdir. Qalanın kvadrat alt hissəsinin yuxarıları kor arkadalarla bəzədilib. Bir az kiçik orta hissə günbəzli mis dörd qüllə ilə əhatələnmiş və həmçinin kor arkadalarla bəzədilmişdir. Kilsənin nazik olan yuxarı hissəsi də iki mərtəbəli kor arkadalarla bəzədilib, kilsənin qülləsi isə iki dairəvi günbəzdən ibarət barokko üslublu mis qüllədir. Qüllənin 60 metr hündürlüyündə 264 pilləli panorama platforması da vardır.