Qoziyon mədrəsəsi (Qoziyon — "iman uğrunda mübarizlər") Qoziyon kalon ("böyük Qaziyon") — Buxarada (Özbəkistan) memarlıq abidəsi və mədrəsəsidir. XV–XVII əsrlərdə tikilmişdir.
| Qoziyon mədrəsəsi | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Ölkə | |
| Koordinatlar | 39°46′12″ şm. e. 64°24′36″ ş. u.HGYO |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
18–19-cu əsrlərdə müxtəlif şəhərlərdən tələbələrin gəldiyi müsəlman məktəbi kimi fəaliyyət göstərmişdir. Buxaranın tarixi mərkəzinin bir hissəsi kimi UNESKO-nun Ümumdünya İrsi Siyahısına daxil edilmişdir.
Qoziyon mədrəsəsi şəhərin mərkəzində, Buxaranın qədim Qoziyon məhəlləsində yerləşir. Mədrəsənin adı 44 Buxara şəhidindən biri olan, iman uğrunda mübariz İmam Qozinin möhtərəm türbəsindən götürülüb. Mədrəsə Coyibor və İmam Qazoliy Vəli küçələrinin kəsişməsində yerləşir. Mədrəsənin yanında 19-cu əsrdə tikilmiş binada yerləşən Xoca-Qövküşan memarlıq ansamblı və "Hövli Poyon" mehmanxanası yerləşir. Mədrəsənin binaları tələbələrin yaşaması üçün istifadə olurdu, bu məhəllədə Molla Məhəmməd Şərif mədrəsəsində dərslər keçirilirdi. Yarım taxta ("taxta") Çubin mədrəsəsi bu binaya bitişik idi. Mədrəsələrin belə bir yerdə cəmlənməsi bu məhəllənin Buxaranın təhsil mərkəzlərindən biri olması ilə izah olunur.
XV əsrdən məlum olan bu mədrəsə "Qhoziyan xurd" (kiçik Qaziyan) mədrəsəsi ilə birlikdə qoşa mədrəsələr ansamblının tərkibində idi. Ansambl 1535-ci ildə yaradılmışdır. Qoziyon mədrəsəsinin müasir binası yerli Buxara memarlığı üslubunda tikilmiş, yüksək monumental fasadı olan birmərtəbəli binadır və Buxaranın digər mədrəsələri ilə müqayisədə kiçikdir. Mədrəsə ustat Fəthallah tərəfindən Məhəmməd Şərifin vəsaiti hesabına tikilmişdir. Günbəzin ən hündür nöqtəsi qızılla bəzədilib. Binanın özü simmetrikdir, divarları isə kərpicdən hörülüb. Binanın tağvari ön fasadı suvaqlıdır. Mədrəsənin tavanı oyma mərmərlə gözəl bəzədilmişdir.
- V. G. Saakov "Buxara tarixi". "Şərq" nəşriyyatı, 1996.
- "Buxara. Orta Asiyanın şah əsərləri. Buxaraya tarixi bələdçi 2012.
- "Bukhoro Buxara Buxara" özbək, ingilis və rus dillərində. "Özbəkistan" nəşriyyatı, Daşkənd, 2000.
- Məhəmməd Narşahi. Buxaranın tarixi. Daşkənd. 1897 (tərc. N. Likoşin).
- V. G. Saakov Buxaranın memarlıq şah əsərləri. Buxara vilayəti "Kitobxan" cəmiyyəti, Özbəkistan SSR, Rovno, 1991
- Robert Almeev. Qədim Buxaranın tarixi. (Özbəkistan Respublikası Elmlər Akademiyasının akademiki E. Rtveladzenin redaktorluğu ilə. DA.)