|
Bu məqalənin bəzi məlumatlarının mənbəsi göstərilməmişdir.
Daha ətraflı məlumat üçün məqalənin müzakirə səhifəsinə baxa və məqaləyə uyğun formada mənbələr əlavə edib Vikipediyanı zənginləşdirə bilərsiniz.
|
Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikası (erm. Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն, translit. Lernayin Ğarabaği Hanrapetut’yun) və ya rejimin özünü adlandırdığı kimi Artsax Respublikası (erm. Արցախի Հանրապետություն; 1991–2020) — Beynəlxalq hüquqa əsasən Azərbaycan Respublikasına aid, Cənubi Qafqazda dənizə çıxışı olmayan və Ermənistan Respublikası, Rusiya Federasiyası və Erməni Diasporunun hərbi, siyasi və maliyyə dəstəyi ilə qurulmuş, BMT-yə üzv olan heç bir dövlət tərəfindən müstəqilliyi tanınmayan keçmiş dövlət. Rəsmi olaraq 10 noyabr 2020-ci ildə üçtərəfli atəşkəs bəyannaməsinə əsasən böyük hissəsində Azərbaycan Respublikası suveren nəzarəti bərpa etmişdir, bir hissəsinə isə Rusiya sülhməramlı qüvvələri nəzarət edir.
|
Dağlıq Qarabağ Respublikası
| |
|---|---|
.svg) | |
| Statusu | Tanınmayan dövlət |
| Paytaxtı və ən böyük şəhəri |
Xankəndi |
| Rəsmi dilləri | erməni dili, rus dili |
| Dini | xristianlıq |
| Demonim(lər)i | erməni |
| İdarəetmə forması | Respublika |
| İdarəetmə forması | |
• Prezident |
Arayik Harutyunyan |
| Qurulması | |
| Tarixi | |
• Yaranması |
1991 |
| Ərazisi | |
• Ümumi |
|
| Əhalisi | |
• Mart 2021 təxmini |
120,000 (mübahisəli) |
• 2015 siyahıya alma |
150,932 (191-ci) |
| ÜDM (AQP) | 2019 təxmini |
• Ümumi |
$713 milyon |
• Adam başına |
$4,803 |
| Valyutası |
Dağlıq Qarabağ dramı Ermənistan dramı (AMD) |
| Saat qurşağı | +4 |
| Telefon kodu | +37447, +37497 |
| İnternet domeni | .am, |
Digər dövlətlər tərəfindən tanınmamış dövlətdir.
.am domeni istifadə edilir. +374 97 mobil telefonlar üçün istifadə olunur. | |
Qondarma rejimin elanı
10 dekabr 1991-ci ildə azərbaycanlıların boykot etdiyi və yalnız ermənilərin qatıldığı referendum nəticəsinə görə "müstəqillik qərarı" alınmış və 6 yanvar 1992-ci ildə də "müstəqillik" rəsmən elan edilmişdir. Lakin Ermənistan Respublikası daxil, heç bir ölkə və ya beynəlxalq qurum qondarma rejimin müstəqilliyini tanımamışdır.
Dağlıq Qarabağ və digər işğal edilmiş ərazilər BMT-də daxil olmaqla, bütün dünya dövlətləri tərəfindən Azərbaycanın ərazi kimi tanınmışdır.
İnzibati bölgü
Hal-hazırda "paytaxt" Xankəndi ilə yanaşı Əsgəran, Hadrut, Ağdərə, Xocavənd, Şuşa bölgələrinə bölünmüşdür. Qondarma rejimin ən böyük şəhəri Xankəndidir.
Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikasının ərazisində yerləşən inzibati bölgələr: 1.Ağdərə; 2.Əsgəran; 3.Xocavənd; 4.Hadrut; 5.Şuşa.
Xəritədə Xankəndi göstərilməmişdir.
| Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikası | Azərbaycan Respublikası | SSRİ dövründə | |||
|---|---|---|---|---|---|
| Mərzlər | Şəhər / Qəsəbə | Rayon | Şəhər / Qəsəbə | Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin | |
| 1 | Əsgəran | Əsgəran (qəsəbə) | Xocalı | içində | |
| 2 | Hadrut | Hadrut (qəsəbə) | Cənubi Xocavənd | qismən içində | |
| 3 | Ağdərə | Ağdərə | qismən içində | ||
| 4 | Xocavənd | Xocavənd | Şimali Xocavənd, Ağdamın bir hissəsi | qismən içində | |
| 5 | Şuşa | Şuşa | Şuşa (rayon) | Şuşa | içində |
| 6 | Xankəndi | Xocalı | Xankəndi | içində | |
Əhalisi
1988–1994-cü illər ərzində Qarabağda azərbaycanlı yerli əhaliyə qarşı davam edən etnik təmizləmə prosesi nəticəsində hal-hazırda Qarabağda bir nəfər də azərbaycanlı yaşamır. Bu da bu regionda azərbaycanlılara qarşı aparılan etnik təmizləmə prosesinin ən bariz sübutudur.
2001-ci ildə Qondarma rejimin hesabatlarına görə ölkə nüfuzunun 95 faizi erməni, digər etnik qruplar isə , və kürdlərdir. Mart 2007-ci il tarixində yerli hakimiyyət əhalinin 138.000 olduğunu bildirmişdir. Ölkədə illik doğum sayının 2200–2300 aralarında olduğu, 1999-cu ilə görə təxminən 1500 nəfərlik artım olduğu elan edilmişdir.
2021-ci ildə isə bu rəqəm 120 000 nəfər açıqlansa da bu say mübahisəlidir.
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Nəqliyyat
Separatçı qurum xaricdən maliyyə yardımları edilməsinə möhtac olduğu üçün onnu ərazisində uzun müddət ağır nəqliyyat problemi olmuşdur. Lakin xaricdə yaşayan ermənilərin fondu olan Hayastan All-Armenian Foundation nəqliyyat probleminin həlli üçün 25 milyon dollar yardım etmişdir. Bu vəsait hesabına Hadrut-Xankəndi-Əsgəran-Ağdərə avtomobil yolu çəkilmişdir. Bu yolun uzunluğu 169 kilometrdir.Lakin 2020-ci ildə bu yolun bir hissəsi Azərbaycanın nəzarətinə keçmişdir.
Beynəlxalq arenada vəziyyəti
Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikası, onun yaradılmasında birbaşa iştirak edən və hal-hazırda rəhbərləri, Qarabağdakı separatçı hərəkatın vaxtilə öndə gedən şəxsləri olmasına baxmayaraq Ermənistan Respublikası daxil heç bir dövlət tərəfindən tanınmamışdır. BMT-yə üzv olan heç bir dövlət tərəfindən tanınmayan qondarma rejimi yalnız onun özü kimi bəzi tanınmamış separatçı rejimlər tanımışdır.
Bütün bu torpaqlar dünya birliyi tərəfindən Azərbaycanın ərazisi kimi tanınır. Lakin bütün bunlara baxmayaraq dünya birliyi Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün pozulmasına və ərazisində qonşu dövlətin (Ermənistan Respublikası) iştirak ilə terrorçu rejimin yaradılmasına göz yumurdu. Buna baxmayaraq, Azərbaycan 2020-ci ildə bu işğala son qoyaraq torpaqlarının böyük əksəriyyətini azad etdi. Qalan hissəsinə isə müvəqqəti olaraq Rusiya Sülhməramlı Kontingenti yerləşdirildi. Amma buna baxmayaraq, bu ərazilərdə hələ də erməni terrorçuları var.
Həmçinin bax
İstinadlar
|
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq istinad şablonları ilə göstərilməlidir.
|
- 2011-05-26 at the Wayback Machine — статья 1 (erm.)
- ↑ . 2022-12-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-12-16.
-
. primeminister.am. The Office to the Prime Minister of the Republic of Armenia. 25 March 2021. 13 May 2021 tarixində .
...today most of the population - about 120,000 citizens - live in Artsakh...
- [NKR 2015: On preliminary operational indicators of census] (erməni). NKR National Statistical Service. 30 March 2016. 16 April 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 March 2016.
- . 2013-11-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-12-05.
- C. Маркедонов. . По материалам Информационно-аналитического бюллетеня «ЕвроАзия». М., 2006 г., август. Кафедра стран постсоветского зарубежья . 2012-05-31 tarixində . İstifadə tarixi: 2009-10-10.
- (PDF). 2009-03-06 tarixində (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-05-22.
- ↑ . 2012-04-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-06-01.
- . 2015-04-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-06-01.
- ↑ .
- . 2014-05-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-06-01.