Qiyaməttəpə yaşayış yeri — Azərbaycanın Qazax rayonunda, Qazax şəhəri ərazisində yerləşən Eneolit dövrünə aid arxeoloji abidə.[2][3][4] Abidə köhnə Qazax konserv zavodunun yaxınlığında, Qazax-Əskipara şose yolunun sol tərəfində, yoldan təxminən 2-3 metr aralıda yerləşir.[1] Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2 avqust 2001-ci il tarixli 132 nömrəli Qərarı ilə dövlət mühafizəsinə götürülmüşdür (inventar № 1233).[6][4]
| Qiyaməttəpə yaşayış yeri | |
|---|---|
| Ölkə |
 Azərbaycan |
| Şəhər | Qazax şəhəri |
| Rayon | Qazax rayonu |
| Yerləşir | Köhnə Qazax konserv zavodunun yanı, Qazax-Əskipara şose yolunun solu[1] |
| Aidiyyatı | Eneolit dövrü[2][3][4] (ehtimal ki, Şomutəpə mədəniyyəti ilə əlaqəli) |
| Əsas tarixlər | Rəsmi qeydiyyat: 1990[5] |
| Tikilmə tarixi | e.ə. VI-IV minilliklər (Eneolit dövrü) |
| Kəşf tarixi | 1990 (qeydə alınma)[5] |
| Üslubu | Eneolit dövrü yaşayış yeri (təpə tipli) |
| Sahəsi | Kiçik bir hissəsi salamat qalıb[1] |
| Material | Keramika, sümük qalıqları (səthi)[1] |
| Vəziyyəti | Qismən dağıdılmış, arxeoloji tədqiqat aparılmayıb[1] |
| Rəsmi sayt | heritage.gov.az |
Qiyaməttəpə yaşayış yeri ilk dəfə 1990-cı ildə arxeoloqlar F. Muradova və C. Rüstəmov tərəfindən qeydə alınmışdır.[5] Lakin abidə ərazisində genişmiqyaslı, əsaslı arxeoloji qazıntı işləri aparılmamışdır.[1] Şosse yolu çəkilərkən abidənin əhəmiyyətli bir hissəsi dağıdılmışdır və hazırda yalnız kiçik bir sahəsi salamat qalmışdır.[1]
Qiyaməttəpə təpə tipli yaşayış yeridir. Abidənin salamat qalmış hissəsinin üzərində aparılan səthi müşahidələr zamanı xeyli miqdarda sümük qalıqlarına və Eneolit dövrü üçün xarakterik olan keramika fraqmentlərinə rast gəlinmişdir.[1] Daha ətraflı məlumatların əldə edilməsi üçün arxeoloji qazıntılara ehtiyac vardır. Qazax rayonunun digər Eneolit abidələri (məsələn, Babadərvişin alt təbəqəsi) ilə müqayisədə Qiyaməttəpənin də Şomutəpə mədəniyyəti və ya ona yaxın bir mədəniyyətə aid olduğu ehtimal edilir.[7][8]
Qiyaməttəpə Qazax bölgəsinin Eneolit dövrü yaşayış məskənlərindən biridir. Abidənin məhdud şəkildə tədqiq olunmasına baxmayaraq, o, Azərbaycan ərazisində oturaq həyat tərzinin, erkən əkinçilik və maldarlıq vərdişlərinin formalaşdığı dövrün öyrənilməsi üçün potensial əhəmiyyət kəsb edir. Abidənin qismən dağıdılması onun tam tədqiqini çətinləşdirir, lakin salamat qalmış hissədə aparılacaq arxeoloji tədqiqatlar bölgənin Eneolit dövrü haqqında yeni məlumatlar verə bilər.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 Seyidov, Abbas; Baxşəliyev, Vəli, redaktorlar Azərbaycanın qərb rayonlarında müxtəlif dövr arxeoloji abidələrin elektron qeydiyyatı və xəritələşməsi. Bakı: Elm və təhsil. 2012. 224–225. İstifadə tarixi: 2024-08-09.
- ↑ 1 2 "Qazax rayonu - Tarixi və memarlıq abidələri". Vikipediya. İstifadə tarixi: 2024-08-09.
- ↑ 1 2 "Qazax rayonu - Wikiwand". İstifadə tarixi: 2024-08-09.
- ↑ 1 2 3 "Azərbaycan Respublikası ərazisində dövlət mühafizəsinə götürülmüş daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin əhəmiyyət dərəcələrinə görə bölgüsünün təsdiq edilməsi haqqında AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI NAZİRLƏR KABİNETİNİN QƏRARI (132, 2 avqust 2001)". legalacts.az. İstifadə tarixi: 2024-08-09.
- ↑ 1 2 3 Əliyev, T.; Əliyeva, S. "Goranboy Atabağı yaşayış yeri". Elmi əsərlər / Scientific Works. Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti. №1 (26). 2016: 132. İstifadə tarixi: 2024-08-09. (Goranboy məqaləsində istinad kimi verilir)
- ↑ "Qiyaməttəpə yaşayış yeri" (pdf). Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi yanında Mədəni İrsin Qorunması, İnkişafı və Bərpası üzrə Dövlət Xidməti. İstifadə tarixi: 2024-08-09.
- ↑ Baxşəliyev, V. "Qazax rayonu ərazisində yaylaq maldarlığının meydana gəlməsi tarixinə dair" (PDF). Azerbaijan Archeology. 20 (2). 2017: 70–78. ISSN 2218-0346. İstifadə tarixi: 2024-08-09. (Qiyaməttəpə osteoloji qalıqlar kontekstində qeyd edilir)
- ↑ Mustafayev, Arif. Azərbaycanın maddi mədəniyyət tarixi. Bakı: Bakı Universiteti nəşriyyatı. 2009. səh. 337.