Qayalı dağlar görüşü ("Sakit okean ilkin görüşü", "Qayalı dağlar milli görüşü" kimi də tanınır) — 1825–1840-cı illər arasında Amerikanın müxtəlif yerlərində keçirilən illik görüş idi. Bu tədbir bir xəz ticarəti şirkəti tərəfindən təşkil edilirdi və burada tələlər quran ovçular və dağ adamları öz xəz və dərilərini satır, həmçinin ehtiyaclarını yeniləyirdilər. Xəz ticarəti ilə məşğul olan şirkətlər xüsusi arabalarla qatır karvanlarını təşkil edirdilər. Bu karvanlar hər yaz və yay əvvəlcədən müəyyən edilmiş yerə viski və digər ləvazimatlar daşıyır, burada ticarət yarmarkası (görüş) qurulurdu. Görüşün sonunda karvanlar xəzləri toplayaraq ya Sakit Okeanın Şimal-Qərbindəki Fort Vankuverə (Britaniya şirkətləri üçün), ya da Missuri çayının şimal limanlarından birinə, məsələn, Missuri ştatının Sent-Cozef şəhərinə (Amerika şirkətləri üçün) aparırdılar. Erkən dövr səyyahı və taciri Jak La Rame 1815-ci ildə Şimali Platte və Larami çaylarının qovuşduğu yerdə bir çox yerli Amerika tayfaları ilə dostluq qurduqdan sonra ilk dəfə müstəqil tələyə quran ovçuların toplaşmasını təşkil etmişdi.
| Qayalı dağlar görüşü | |
|---|---|
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Görüşlər hər zaman canlı və şən məkanlar kimi tanınırdı və buraya hər kəs—xəz ovçuları, hindular, ovçu qadınlar və uşaqları, əxlaqsız qadınlar, səyyahlar, daha sonralar isə hətta Avropadan gələn turistlər də qatılırdı. Ceyms Bekvurt bu görüşləri belə təsvir edir:
"Şənlik, mahnılar, rəqslər, qışqırıqlar, ticarət, qaçış, tullanma, oxuma, yarışlar, hədəf vurma, əfsanələr, əyləncə—ağlar və ya hindular tərəfindən icad edilə biləcək hər cür çılğınlıq!"[1]
Görüşlər bu gün də oxşar düşüncəyə malik insanları bir araya gətirən festivallar kimi qeyd olunur. ABŞ və Kanadada xəz ticarəti görüşləri ənənəvi qara barıt tüfəng klubları tərəfindən canlandırılır. Bu tədbirlər kiçik yerli klubların təşkil etdiyi yığıncaqlardan tutmuş "Sakit okean ilkin görüşü", "Qayalı dağlar milli görüşü" kimi böyük tədbirlərə qədər dəyişir. Bu festivallarda orijinal görüşlərdəki kimi müxtəlif fəaliyyətlər yer alır: ağızdan doldurulan tüfənglər, ticarət tüfəngləri və ov tüfəngləri ilə atış, bıçaq və tomahavk (kiçik, tək tərəfli balta növü) atışı, ibtidai oxçuluq, yemək bişirmə, rəqs, mahnı və keçmiş görüşlər haqqında nağıllar danışmaq. İştirakçılar ovçular, tacirlər, ev xanımları, yerli amerikalılar, sərhəd adamları, müstəqil ovçular və hətta əsgərlər kimi obrazlara bürünürlər.
Orijinal görüşlərin artıq zəruri olmadığı və baş tutmadığı bir dövrdə, onların xatirəsinə, xüsusən keçmişdə görüşlərin keçirildiyi Vayominq ştatının müxtəlif şəhər və qəsəbələrində şəhər yarmarkalarına bənzəyən yerli festivallar təşkil olunur. Bu festivalların bir bölməsi ənənəvi əşyaların alqı-satqısına və qədim fəaliyyətlərə həsr olunur. Burada satılan əşyalar arasında ox ucluqları, yelpiklər, müxtəlif heyvan dəriləri, gəzinti çubuqları, oyma sənətkarlıq nümunələri, bıçaqlar, fitlər və əl işi zinət əşyaları ola bilər.
1837-ci ilin yazında kapitan Uilyam Dramond Stüart baltimorlu rəssam Alfred Ceykob Milleri illik xəz tacirləri görüşünü müşayiət etmək və təsvir etmək üçün işə götürdü. Görüş qayalı dağların ətəklərində, bu günkü Vayominq ərazisində baş tutdu.
Əsas görüşlər:
- 1815: La Ramenin görüşü; indiki Vayominq ərazisində, Larami və Şimali Platte çaylarının qovşağında.
- 1825: Makkinon, Vayominq. Qayalı dağlarda ilk ağ tacirlər və ovçular görüşü iyul ayında Makkinonun şimalında Henrinin çayı boyunca baş tutdu.[2] Onlar Uilyam Henri Aşlinin ekspedisiyasına qoşuldular.[3] Bu görüşdə Cedidaya Smit Eşlinin xəz ticarəti üzrə ortağı oldu.
- 1826: Kaş Vadisi, Yuta; ya bugünkü Kov yaxınlığında, ya da daha cənubdakı Hayram bölgəsində. Görüşdən sonra Eşli və Smit Ayı çayı boyunca irəliləyərək Devid Cekson və Uilyam Sabletlə görüşdülər. Smit, Cekson və Sablet Eşlinin xəz şirkətindəki payını satın aldılar.
- 1827: Ayı gölü, indiki Laketaun, Yuta yaxınlığında. Görüş zamanı Qaraayaq hinduları ilə münaqişələr baş verdi.
- 1828: Ayı gölü; daha çox Qaraayaq hinduları ilə qarşıdurmalar yaşandı.
- 1829: Lander, Vayominq.
- 1830: Riverton, Vayominq. Smit, Cekson və Sablet öz şirkətlərini Cim Bridcer, Tomas Fitzpatrik, Milton Sablet (Uilyamın qardaşı), Henri Frib və Baptist Jerveyə satdılar.
- 1831: Kaş Vadisi; təchizat gecikdiyi üçün əsl görüş baş tutmadı.
- 1832: Pierrenin çuxuru, Reksburq, Aydaho şərqində.
- 1833: Yuxarı Yaşıl çay görüş sahəsi, Daniel, Vayominq.
- 1834: Qreyncer, Vayominq; Qayalı dağlar xəz dəri şirkəti ləğv edildi, Amerika Xəz dəri şirkəti görüşlərin təchizatını ələ aldı.
- 1835: Daniel, Vayominq.
- 1836: Daniel, Vayominq.
- 1837: Daniel, Vayominq.
- 1838: Riverton, Vayominq.
- 1839: Daniel, Vayominq.
- 1840: Daniel, Vayominq.
Bu görüşlər erkən Amerika sərhəd həyatının mühüm bir hissəsi olmuş və həmin dövrün ticarət və sosial əlaqələrinin əsas məkanlarından biri kimi tarixdə yer almışdır.
- ↑ Bonner, Thomas D. The Life and Adventures of James P. Beckwourth, Mountaineer, Scout, and Pioneer, and Chief of the Crow Nation of Indians. With Illustrations. Written from His Own Dictation. New York: New York. 1856. səh. 107. İstifadə tarixi: 2 August 2014.
- ↑ All locations according to thefurtrapper.com: rendezvous sites (Archive Accessed: February 12, 2018)
- ↑ Official State Highway Map of Wyoming (Map). Wyoming Department of Transportation. 2014.
- Mountain Men and Life in the Rocky Mountain West — Rendezvous
- The Fur Trapper.com — Mountain Man Rendezvous Sites (Archive Copy Accessed: February 12, 2018)
- Idaho Public Television — Rendezvous