Qatay

Qatay Xan — türk və altay mifologiyasında zəlzələ ilahıdır. Qaday və ya Kıtay (Kıday) olaraq da deyilir. Dəmirçi ilahı olaraq da görünür. 40 buynuzlu buğasını zəlzələ meydana gətirir. Bu öküz qəzəblənib əsəbiləşəndə ayaqlarını yerə sürtməyə başlayır beləcə yüngül sarsıntılar meydana gəlir. Havanə bunrnundan soluması isə yüngül səslər yaranır. Əsəbləşəndə isə ayaqlarını yerə vurur. Daha da əsəbləşdikdə buynuzlarını torpağa keçirib yer üzünü yelləyər. Homurtuları isə zəlzələnin gurultusunu meydana gətirir. Qatay Xan, doqquz davulludur. Tanrıların nəslindən gəlir. Özünə qırmızı inək qurban edilir. Dəmirçilər bu inəyin qanını çəkic, örs, körük kimi alətlərinə sürərlər və heyvanın ürəyini də dəmirçi ocağına atardılar. Dəmirçi ocağında yandırılan mas (palıd) ağacı da müqəddəs sayılır. Dəmirçilərin vasitələri də müqəddəsdir. Bu vasitələrin hər birinin qoruyucu ruhu (iyəsi) tapılar. Heç bir üstün gücün suverenliyi altına girməyi qəbul etməz. Yeraltındakı dəmir evində yaşayır. Yeraltında yaşadığı üçün pis bir varlıq olaraq tanındığı halda əslində xeyriyyəçidir. Ergenekondan dəmir qayanı əridən dəmirçiləri o köməkçi olmuşdur. Dəmirçiliyə qəbul mərasimində iştirak edən usta köməkçilərinin gücünü sınamaq üçün onlara zərər verər, lakin sonra bu verdiyi zərərləri aradan qaldırır.