Qasımbəy məscidi
Qasımbəy məscidi — XIX əsrə aid tarix-memarlıq abidəsi. Azərbaycanın Bakı şəhərində yerləşir.
| Qasımbəy məscidi | |
|---|---|
.jpg) | |
| Ölkə |
 Azərbaycan |
| Şəhər | Bakı |
| Yerləşir | Yasamal rayonu, Həzi Aslanov küçəsi, 23 |
| Memar | Məşədi Mirzə Qafar İsmayılov |
| Sifarişçi | Qasım bəy |
| Tikilmə tarixi | 1892-1896 |
| Üslubu | Şirvan-Abşeron memarlıq məktəbi |
| İstinad nöm. | 3509 |
| Kateqoriya | Məscid |
| Əhəmiyyəti | Yerli əhəmiyyətli |
| 40°22′21″ şm. e. 49°49′57″ ş. u. | |
 |
|
  Qasımbəy məscidi |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Məscid, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2 avqust 2001-ci ildə verdiyi 132 nömrəli qərar ilə yerli əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin siyahısına salınıb.
Azərbaycan müstəqilliyini yenidən bərpa etdikdən sonra məscid fəaliyyətini bərpa edib.
Qasımbəy məscidi 1892–1896-cı illərdə Bakı şəhərində tikilib.[1][2] Yasamal rayonu Həzi Aslanov küçəsi 23 ünvanında yerləşir.[1] Memarı Məşədi Mirzə Qafar İsmayılov olan məscidin sifarişçisi Qasım bəydir.[3][4]
Sovet işğalından sonra rəsmi olaraq 1928-ci ildən dinlə mübarizəyə başladılar. Həmin ilin dekabrında Azərbaycan KP MK-i bir çox məscid, kilsə və sinaqoqları maarifləndirici istiqamətlərdə istifadə üçün klubların balansına verdi. Əgər 1917-ci ildə Azərbaycanda 3.000 məscid var idisə 1927-ci ildə bu rəqəm 1.700, 1933-cü ildə isə 17 idi.[5] Qasımbəy məscidi də bu dövrdə ibadətə bağlanıb.
Azərbaycan müstəqilliyini yenidən bərpa etdikdən sonra məscid, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2 avqust 2001-ci ildə verdiyi 132 nömrəli qərar ilə yerli əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin siyahısına salınıb.[6] 1992-ci ildən fəaliyyətini bərpa edib. Məsciddə dövlət qeydiyyatından keçmiş "Qasımbəy" Cümə məscidi dini icması fəaliyyət göstərir.[7]
Məscidin ümumi sahəsi 330 m², iç sahəsi 250 kv. metrdir.[8] Məscidin 31 metr hündürlüyü olan bir minarəsi var.[1] Minarənin aşağı hissəsi düzbucaqlıdır və eni 2,5 metrdir. Minarənin bu hissəsinin hündürlüyü 6 metrdir. Minarə yonulmuş daşlarla tikilib, şərəfənin aşağı hissəsi üçqat stalaktitlərlə işlənib. Ondan aşağı hissədə isə ərəb əlifbası ilə Quran ayəsi yazılıb. Şərəfə dəmirdəndir.[1]
Məscidin əsas giriş qapısının sol tərəfindəki divarda 5 mehrab şəkilli pəncərə var. Pəncərələr taxtadandır, hündürlükləri 3 metrdir. Məscidin əsas ibadət zalının giriş qapısının üstündəki eyvan qadınlar üçün nəzərdə tutulub. Şöbəyə giriş üçün həyətdən pilləkən qoyulub.[1]
İbadət zalı dörd böyük sütun üzərində dayanıb. Sütunların qalınlığı 1 metrdir.[1] Sütunlar bütöv daşlardan olub, on iki nəhəng tağla əlaqələndirilib. Məscidin günbəzinin diametri 6 metrdir.[9] Günbəzdə səkkiz düzbucaqlı pəncərə qoyulub.[1]
Günbəz və tağlar həndəsi və nəbati ornamentlərlə işlənib. Günbəzin tağlar qovuşan hissəsindən daş üzərində dairəvi formada ərəbcə "Kəlmeyi-şəhadət" həkk edilib. Həmin yazı yeddi dəfə təkrar olunur. Mehrab məscidin mərkəzi hissəsində yerləşib. Mehrabın üç tərəfində "Cümə" surəsi yazılıb.[1]
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 Azərbaycan Respublikası Məscidlərinin Ensiklopediyası (PDF) (az.). Bakı: Beynəlxalq Əlhuda. 2001. səh. 52. ISBN 964-8121-59-1. 23 iyul 2021 tarixində arxivləşdirilib (PDF).
- ↑ Bulanova, Oksana. "Загадки истории: Мечеть Сыныг-гала в Ичери Шехер" (rus). 17 sentyabr 2016. 8 iyul 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 yanvar 2024.
- ↑ Fətullayev, Şamil. Bakı memarları XIX əsrin sonu - XX əsrin əvvəlində (az.) (Şərq-Qərb nəşriyyatı). Bakı. 2013. 151.
- ↑ "114 yaşlı Cümə məscidi". medeniyyet.az (ingilis). 12 aprel 2009. 26 yanvar 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 yanvar 2024.
- ↑ Arif Yunusov. Ислам в Азербайджане (PDF). Bakı: Zaman. 2004. səh. 78. ISBN 9952-8052-0-9. 5 iyul 2023 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 14 dekabr 2022.
- ↑ "Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2001-ci il 2 avqust Tarixli 132 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmişdir" (PDF) (az.). mct.gov.az. 2 avqust 2001. 7 iyul 2021 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 14 dekabr 2022.
- ↑ "Məscidlər və dini icmalar". irs.gov.az. 9 iyun 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 yanvar 2024.
- ↑ "В Баку из-за гаражей, построенных перед мечетью, рушатся стены — Фото". Qafqazinfo (rus). 19 aprel 2022. 24 aprel 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 yanvar 2024.
- ↑ "Bakı şəhəri Qasımbəy Cümə məscidi". sirat.az. 4 may 2022. 1 iyun 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 yanvar 2024.