Qaralama:Tahir Əhməd oğlu Məhərrəmov

Tahir Əhməd oğlu Məhərrəmov 1916-cı il dekabrın 20-də Qazax mahalının Aşağı Əskipara kəndində anadan olmuşdur. Ilk təhsilini doğma kəndində almış, Qazax Pedaqoji texnikumuna daxil olmuş, oranı bitirdikdən sonra rayonun Aşağı Əskipara və Tatlı kəndlərində müəllim işləmişdir.

1940-cı ildə hərbi xidmətə çağrılan Tahir Məhərrəmov az sonra başlanmış Böyük Vətən müharibəsinin odundan-alovundan keçərək, Qələbə günunə qədər ordu sıralarında faşizmə qarşı döyüşmuşdür. Onun Ukrayna cəbhəsindən - Poltava, Kiyev, Rovno və Jitomirdən başlanan döyüş yolu Polşa və Macarıstandan keçərək, Almaniyada başa çatmışdır. Faşizmə qarşı mübarizədə göstərdiyi igidliyə görə o, "II dərəcəli Vətən müharibəsi" ordeni ilə təltif olunmuşdur.

1945-ci ildə ordudan tərxis olunduqdan sonra bir müddət Ağdaş rayon xalq maarifi şöbəsində çalışan T.Məhərrəmov 1946-cı ildə özünün çoxdankı arzusunu almaq istəyini gerçəkləşdirmək üçün S.M.Kirov adına Azərbaycan Dövlət Universitetinin (indiki BDU-nun) şərqşünaslıq fakültəsinə daxil olur və 1951-ci ildə həmin fakültəni fərqlənmə diplomu ilə bitirlr.

Bir neçə il Bakının Balaxanı və Zabrat kəndlərində fars dili müəllimi işləyir və nəhayət, elmə bitlb-tükənməyən marağı onu Azərbaycan Elmlər Akademiyasına gətirib çıxarır. 1958-ci ilin martında yenicə yaradılmış Şərqşünaslıq İnstitutunda (o vaxtlar Yaxın və Orta Şərq xalqları İnstitutu adlanırdı) elmi fəaliyyətə başlayan T.Məhərrəmov həyatını bütünlüklə bu instituta bağlayır. 1964-cü ildə namizədlik, 1975-ci ildə doktorluq dissertasiyasını müdafiə edən T.Məhərrəmov uzun illər institutun mətnşünaslıq şöbəsinə rəhbərlik etmişdir. T.Məhərrəmov əsası mərhum akademik Ə.Ə.Əlizadə tərəfindən qoyulmuş milli mətnşünaslıq məktəbinin görkəmli və aparıcı nümayəndələrindən biridir. Alimin mətnşünaslıq fəaliyyəti onun nizamişünaslığa daimi elmi marağı ilə üzvi surətdə bağlıdır. Belə ki, onun həm namizədlik, həm də doktorluq dissertasiyası farsdilli poeziyada Nizami məktəbinin ən görkəmli nümayəndəsinin böyük hind şairi Əmir Xosrov Dehləvinin yaradıcılığına həsr olunmuşdur. Həmçının, Əşrəf Marağayinin ədəbi irsini tədqiq etmişdir. T.Məhərrəmov təkcə klassik abidələrin tənqidi mətnlərinin hazırlanması sahəsində deyil, həm də onların dilimizə tərcüməsi istiqamətində xidmətlər göstərmişdir. O, Nasir Xosrov Ələvinin "Səfərnamə"si kimi mürəkkəb bir əsəri uğurla Azərbaycan dilinə çevirmiş və həmin əsər mərhum akademik Ziya Bünyadovun si ilə 1997-ci ildə "Elm" nəşriyyatı tərəfindən çap edilmişdir. Onun əsərləri təkcə Bakıda deyil, Moskvada, Daşkənddə, Tehranda, Tbilisidə, Dehlidə və Düşənbədə nəşr olunmuşdur. O, bir çox ümumittifaq və beynəlxalq elmi məclislərdə Azərbaycan şərqşünaslığını ləyaqətlə təmsil etmişdir. Çoxillik səmərəli fəaliyyətinə görə o, keçmiş SSRİ-nin ən yüksək mükafatlarından biri olan "Şərəf nişanı" ordeni ilə, eləcə də bir sıra medallarla təltif olunmuşdur. 2013-cü il oktyabrın 12-də Bakıda vəfat etmışdır.

• Məhərrəmov, Tahir. Əmir Xosrov Dəhləvinin Məcnun və Leyli poeması /T. Məhərrəmov ; red. Ə. Rəhimov, Ə. Minayi ; Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası Yaxın və Orta Şərq Xalqları İnstitutu.-Bakı: Elm, 1970.-152 s.
• Магеррамов, Тахир Ахмед оглы. Поэма "Меджнун и Лейли" Амир Хосрова Дехлеви : Автореферат дис. на соискание ученой степени кандидата филологических наук / АН АзССР. Ин-т востоковедения. - Баку : Изд-во Акад. наук АзССР, 1964. - 32 с.
• Магеррамов, Тахир Ахмед оглы. Научно-критический текст поэмы "Матла'ал-Анвар" Амира Хосрова Дехлеви, ее текстологические и филологические исследования: (С сопоставлением с "Махзан ал-асрар" Низами и другими поэмами, напис. в этой традиции в XIII-XVII вв.) : Автореферат дис. на соискание ученой степени доктора филологических наук. (10.01.06) / АН АзССР. Объедин. совет отд-ния общест. наук. Совет секции филол. наук. - Баку : [б. и.], 1975. - 164 с.
• Хосров, Дехлеви. Хамса. Пятерица: Критич. текст / Поэма 3: Маджнун и Лайли / Сост. текста и предисл. Тахира Ахмед-оглы Магеррамова. - Москва : Наука, 1975. - 22, XXXI, 274 с.
• Bünyadova, Şirin.. Nizami və etnoqrafiya /Ş. T. Bünyadova ; red. T. Məhərrəmov ; AEA, Tarix İnstitutu Arxeologiya və Etnoqrafiya Sektoru.-Bakı: Elm, 1992.-156 s.
• Əliyev, Sabir Yusif oğlu. İnsana arxadır onun kamalı /S. Əliyev; ön sözün müəl. və red. T. Məhərrəmov.- Bakı: Yazıçı, 1991.-176 s.
• Həmidqızı, Mahmizər. Zeynalabdin Marağalının "İbrahim bəyin səyahətnaməsi romanı /Mahmizər Həmidqızı; Red.: İ.Qəribli; Rəyçilər: T.Məhərrəmov, A.Əliqızı; Azərbaycan Elmlər Akademiyası Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutu.-Bakı: Elm, 2001-133 səh.
• Xosrov, Nasir. Səfərnamə: Fars dilindən şərhli tərcümə /Nasir Xosrov; Müqəddimə, tərcümə, şərh, qeyd və adlar göstəricisi: Tahir Məhərrəmov; Azərbaycan Elmlər Akademiyası Şərqşünaslıq İnstitutu.-Bakı: Elm, 1997-180 s.
• Mehrəliyev, Eybalı Qara oğlu. Şirvanilər /E. Q. Mehrəliyev, Ə.N.Axundov; Red.T.Məhərrəmov-Bakı: Elm, 1996.-57 s.
• Mehrəliyev, Eybalı Qara oğlu.Ş. M. Babakuhi Bakuvi (Nişapuri, Şirazi) və Pirhüseyn Şirvani: (X-XI əsrlər) /E. Mehrəliyev ; elmi red. T. Məhərrəmov.-Bakı: [Nafta-Press], 2002.-78 s.
• Nizami Gəncəvi. Xosrov və Şirin /Nizami Gəncəvi ; filol. tərcümə, izahlar və qeydlər H. Məmmədzadə ; red. T. Məhərrəmov, Ə. Əhmədov ; Azərb. SSR Elmlər Akademiyası, Nizami ad. Ədəbiyyat İn-tu.-Bakı: Elm, 1981.-370 s.
• Nizami Gəncəvi. Xosrov və Şirin /Nizami Gəncəvi ; filol. tərcümə, izahlar və qeydlər H. Məmmədzadə ; red. T. Məhərrəmov, Ə. Əhmədov ; Azərb. SSR Elmlər Akademiyası, Nizami ad. Ədəbiyyat İn-tu.-Bakı: Elm, 1981.-370 s.
• Rəhimov, Əbülfəz. Əbdi Bəy Şirazi: həyat və yaradıcılığı /Ə. Rəhimov ; red. Ə. Şəfai, T. Məhərrəmov ; Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası Yaxın və Orta Şərq Xalqları İnstitutu.-Bakı: Elm, 1970.-156 s.
• Səmərqəndi, Dövlətşah. Təzkirətüş-şüəra/D. Səmərqəndi ; farsc. tərc. ed., müqəddimə, qeyd və şərhlərin müəl. Ə. Əhmədov ; çapa hazırl., ön söz. və bəzi qeydlərin müəl. L. Sultanova ; elmi red.: T. Quliyev, T. Məhərrəmov.-Bakı: [n. y.], 2022.-559 s.

• Məһərrəmоv, T. Nizаminin “Lеyli və Məcnun” və Əmir Хоsrоvun “Məcnun və Lеyli” əsərləri һаqqındа /T.Məhərrəmov //İrаn filоlоgiyаsı məsələləri: məqаlələr məcmuəsi.‒Bakı, 1973.‒burах. 2.‒ S.80‒94.
• Məhərrəmov, T. Nizaminin “Məxzənül‒əsrar”ı və Əmir Xosrovun “mətləül‒ənvar”ı haqqında /Tahir Məhərrəmov //Azərb.SSR EA‒nın Xəbərləri. Ədəbiyyat, dil və incəsənət seriyası.‒1975.‒№3.‒S.42‒52.
• Məhərrəmov, T. Böyük şair Əmir Xosrov Dəhləvi/T.Məhərrəmov // Şərqşünaslıq İnstitutunun elmi əsərləri.-1960.- N2.- S.105-118
• Məhərrəmov, T. Əmir Xosrov Dəhləvinin “Xəmsə” si haqqında /T.Məhərrəmov // Azərb.SSR EA‒nın Xəbərləri. İctimai elmlər seriyası.‒1960.‒№5.‒S.101-115
• Məhərrəmov, T. Əmir Xosrov Dəhləvinin “Məcnun və Leyli” əsəri / T.Məhərrəmov // Azərb.SSR EA‒nın Xəbərləri. İctimai elmlər seriyası.‒1961.‒№8.‒S.61-65
• Məhərrəmov, T. Tənqidi mətn tərtibində vahid üsul yaradılması haqqında / T.Məhərrəmov //Azərb.SSR EA‒nın Xəbərləri. Ədəbiyyat, dil və incəsənət seriyası.‒1974.‒№2.‒S.28-37
• Магеррамов, Т. Принципы составления научно‒ критического текста «Семь красавиц» Низами /Т.Магеррамов //Материалы научной конференции, посвященные проблеме «Азербайджанская культура XI‒XII веков и творчество Низами Гянджеви», 26‒27 ноября 1980 г.; Ин‒т лит. им. Низами АН Азерб.ССР.‒Баку, 1980.‒С.48.

• Əhmədli, Salatın. Qazax mahalının alimləri: [ensiklopedik məlumat] /S. Əhmədli, R. Babanlı ; red. M. Allahmanlı ; [buraxıl. məsul S. Mustafayev].-Bakı: "Günəş" MMC, 2017.-S.315
• Məhərrəmov, Abel Məmmədəli oğlu.Bakı Dövlət Universiteti /A. Məhərrəmov; red. F. F. İbişov.-Bakı: Göytürk, 2000.-S.S.342-345
• / ÖMRÜN MÜDRİKLİK ÇAĞI
• / ŞAİR QƏLBLİ CƏBHƏÇİ