Qəhvəyi torpaqlar — dəyişkən rütubətli subtropik iqlim şəraitində, kserofit həmişəyaşıl meşələr və kol örtüyü altında əmələ gələn torpaq tipi. Bu torpaqlar su rejiminin yuyulmaya meylli olmaması ilə xarakterizə olunur və bu, torpağın orta hissəsinin 0,3 – 0,6 metr dərinliyində gil ilə zənginləşməsinə səbəb olur. Humusun dərin nüfuz etməsi (1 metrə və daha dərin) sayəsində qəhvəyi torpaqların əhəmiyyətli hissəsi yüksək münbitliyə malikdir. Bu torpaqlar əsasən dağlıq ərazilərdə, mülayim isti iqlim şəraitində (subtropik iqlimə keçid), Şərqi Qafqazın aşağı dağlıq ərazilərində, palıd və şam ağaclarından ibarət kserofit meşələr altında, həmçinin dəyişkən rütubətli subtropik iqlim şəraitində (məsələn, Aralıq dənizi iqlimi) formalaşır. Bu iqlimlər nəmli və isti qış və nisbətən quru və isti yayla xarakterizə olunur.[1]
Qəhvəyi torpaqlar Cənubi Avropa, Şimali Afrika, Ön Asiya ölkələri, Hindistan yarımadasının şimalı, Çin, ABŞ-nin qərbi, Meksikanın şimalı, Argentinanın şimal-qərbi, Çilinin mərkəzi hissəsi və Avstraliyanın cənubunda yayılmışdır. Keçmiş SSRİ ərazisində isə Mərkəzi Asiyanın dağlıq rayonlarında və Şərqi Zaqafqaziyada rast gəlinir.
Rusiyada qəhvəyi torpaqlar Böyük Qafqazın şimal yamacının quraq bölgələrində və Krımın cənub sahilindəki aşağı dağlıq zonada yaranır.[2]
Qəhvəyi torpaqlar əsasən üzümçülük, müəyyən qədər də meyvəçilik üçün istifadə olunur. Əkinçilik məqsədilə istifadə edildikdə terraslaşdırma və dərin şumlama torpaq profilinin ciddi dəyişməsinə səbəb olur. Bundan əlavə Dağıstanda qəhvəyi torpaqlar çox vaxt otlaq sahələri kimi istifadə edilir ki, bu da torpaq eroziyasının artmasına səbəb olur.[2] Bu baxımdan qəhvəyi torpaqlarda formalaşan dağ meşələri mühüm su-mühafizə və eroziyaya qarşı funksiyaya malikdir.[3]
- ↑ Коричневые почвы // Böyük Sovet Ensiklopediyası.
- ↑ 1 2 "Классификация почв России (2004 года): коричневые почвы". 2014-08-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-08-17.
- ↑ "Лесная энциклопедия: коричневые почвы". 2014-08-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-08-17.
- Герасимов И. П., Коричневые почвы сухих лесов и кустарниковых лугостепей, в кн. Материалы по географии и картографии почв СССР, М. — 1949;
- Указания по классификации и диагностике почв, в. 5 — Почвы влажных и полусухих субтропиков областей СССР, М., 1967.
- Лесная энциклопедия: В 2-х т./Гл. ред. Воробьёв Г. И.; Ред. кол.: Анучин Н. А., Атрохин В. Г., Виноградов В. Н. и др. — М.: Сов. энциклопедия, 1985.-563 с., ил.