Qəşəng qayışləçək

Qəşəng qayışləçək (lat. Himantoglossum formosum) — bitkilər aləminin qulançarçiçəklilər dəstəsinin səhləbkimilər fəsiləsinin qayışləçək cinsinə aid bitki növü. IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu "Nəsli kəsilməyə həssas olanlar" kateqoriyasına aiddir –EN A2acd + 3bc; C1. Bitki aləmində nadir, relikt Qafqaz üçün endemik növdür. Cinsi formalaşmasında mərkəzi rol oynayan növdür.

Qəşəng qayışləçək
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Birləpəlilər Dəstə: Qulançarçiçəklilər Fəsilə: Səhləbkimilər Yarımfəsilə: Orchidoideae Triba: Orchideae Yarımtriba: Orchidinae Cins: Qayışləçək Növ: Qəşəng qayışləçək
Beynəlxalq elmi adı
Himantoglossum formosum K.Koch, 1849
Şəkil axtarışı NCBI   1561013 EOL   1099831

Qısa morfoloji təsviri

Çoxillik ot bitkisidir. Gövdəsi 30-70 sm hündürlükdədir. Aşağı hissədən uzunsov-neştərşəkilli, küt-itiləşmiş yarpaqlıdır. Çiçəkqrupu salxıma bənzərdir, seyrək, çoxçiçəklidir, 30 sm uzunluqğunadır. Çiçəkləri fır-fır, yana əyilmiş, 12-25 ədəddir. Dodaqcıq uzunluğundadır, tərs-pazşəkillidir, fır-fır rənglidir. Yan dodaqcığın pərləri qısadır, uzunsov, küt, ortada yerləşən dilcikşəkilli, yuxarı tərəfdən enliləşmiş, 10- uzunluğundadır. Mahmızı əyilmiş, silindrik, 2 dəfə yumurtalıqdan qısadır.

Bioloji, ekoloji və fitosenoloji xüsusiyyətləri

Çiçəkləmə may-iyun aylarına təsadüf edir. Aşağı dağ qurşağından başlayaraq yuxarı dağ qurşağına kimi, meşə və meşə kənarlarında,  kolluqlar arasında, bozqır yaylalarda rast gəlinir.

Yayılması

Böyük Qafqazın  Quba hissəsi (Qusar rayonu), Lənkəranın dağlıq ərazilərində rast gəlinir 

Ehtiyatının dəyişilmə səbəbləri

Kök yumrularının səhləb almaq üçün istifadə edilir.

Sayı və tendensiyası

Populyasiyası çox nadirdir. İtmə təhlükəsi altındadır.

Becərilməsi

Azərbaycanın Botanika İnstitutunun Botanika bağında (Bakı) becərilir.

Məhdudlaşdırıcı amillər

Yaşayış ərazisinin deqradasiyası, otarılma, tapdalanma müşahidə olunur.

Mühafizə tədbirləri

Bəzək bitkisi kimi becərilməli və təbii populyasiyası mühafizə olunmalıdır.

Yayılması

BQ Quba sahəsi, Xəzər sahili ovalığının rayonlarında aşağı dağ qurşağından yuxarı dağ qurşağına kimi yayılmışdır. Meşə və meşə kənarlarında, kolluqlar arasında, bozqır yaylalarda rast gəlinir.

Azərbaycan Respublikasının Qırmızı Kitabına daxil edilmiş nadir növdür.