Qız qalası əfsanəsi (film, 1924)
Qız qalası əfsanəsi — rejissor Vladimir Ballyuzek tərəfindən 1923-cü ildə Azərbaycan Foto-Kino İdarəsində çəkilmiş və 1924-cü ildə buraxılmış səssiz Azərbaycan filmi. Film 2011-ci ildə kinorejissor Hüseyn Mehdiyevin layihəsi əsasında bərpa olunmuşdur.
| Qız qalası əfsanəsi | |
|---|---|
01.jpg) Filmin afişası. | |
| Janr | dram |
| Rejissor | Vladimir Ballyuzek |
| Ssenari müəllifi | N.Breslav-Lurye |
| Baş rollarda |
Sofiya Jozeffi Vaqram Papazyan Hənəfi Terequlov İsmayıl Hidayətzadə Yevgeni Muromski İbrahim Azəri Rza Darablı Kazım Ziya Ağasadıq Gəraybəyli |
| Operator | Vladimir Lemke |
| Rəssam | Vladimir Ballyuzek |
| İstehsalçı | AFKİ |
| İlk baxış tarixi | 27 may 1924 |
| Filmin digər adı | Şərq ekzotikası |
| Filmin növü | tammetrajlı bədii film |
| Müddət | 54,5 dəqiqə |
| Ölkə |
 SSRİ |
| səssiz (titrlər azərbaycanca və ruscadır) | |
| İl | 1923 |
| Bölüm sayı | 2 |
| Texniki məlumatlar |
8 hissə 1527 metr 2 seriya 35 mm |
| Rəng | ağ-qara |
| IMDb | ID1407280 |
Hadisələr Köhnə Bakıda cərəyan edir. Səməd xan arvadı hamilə olduğu üçün narahatdır. Xana xəbər verirlər ki, uşaq anadan olur, ana isə ölür. Qəzəblənmiş xan uşağa belə baxmayıb əmr edir ki, uşağı saraydan uzaqlaşdırsınlar. Körpə qız təbiətin qoynunda bir qarının evində böyüyür, gözəl bir qız olur. Xan ova çıxarkən qızı Gülnarla (Sofiya Jozeffi) rastlaşır və onu tanıyır. Qızını saraya gətirir, Gülnarın sevdiyi oğlanı da (İsmayıl Hidayətzadə) saraya çağırırlar. Gülnar anasının libaslarını geyinərkən xanda şəhvət hissi oyanır. O, Gülnarın simasında ölmüş arvadını görür. Hisslərini cilovlaya bilməyən ata onu sevdiyini etiraf edir. Gülnar bu biabırçılığa dözməyib xanın onun üçün tikdirdiyi Qız qalasından özünü dənizə atıb intihar edir.
- Sofiya Jozeffi — xanın arvadı Cəvahir; xanın qızı Gülnar
- Vaqram Papazyan — Səməd xan
- Hənəfi Terequlov — Şirvan xanı
- İsmayıl Hidayətzadə — Zöhrab
- Yevgeni Muromski — Gülnarın sevgilisi Kərim
- İbrahim Azəri — Səməd xanın vəziri
- Rza Darablı — Səməd xanın vəkili
- Kazım Ziya — molla
- O.Zərifyan — münəccim
- Ağasadıq Gəraybəyli — həkim
- B.Anqarskaya — Cəvahirin qulluqçusu
- Ələkbər Hüseynzadə — əyan
- Möhsün Sənani — döyüşçü
- Georgi Parisaşvili
- N.Breslav-Lurye
- Hacıməmməd Qafqazlı — əyan
- Məcid Şamxalov
- Rüstəm Kazımov
- Xeyri Əmirzadə
Filmin ssenari müəllifi N. Breslav-Lurye, quruluşçu rejissoru Vladimir Ballyuzek, quruluşçu operatoru Vladimir Lemke, quruluşçu rəssamı Vladimir Ballyuzek, qrim rəssamı Georgi Parisaşvili, rejissor köməkçisi Məmməd Əlili olmuşdur.
Film Azərbaycan Foto-Kino İdarəsinin Dövlət Kino Fabrikinin bazasında çəkilmiş ilk sovet Azərbaycan filmidir. Film 1923-cü ilin mayında tamamlansa da,[1] 27 may 1924-cü ildə tamaşaçılara təqdim olunmuşdur. Bu gecikmə texniki çətinliklər səbəbilə baş vermişdir. Filmin rejissoru çəkilişlərin çətin şəraitdə aparıldığını bildirmişdir.[2]
Film Bakıda Xəzər dənizinin sahilində ucalan XII əsrin tarixi memarlıq abidəsi — Qız qalası ilə bağlı Azərbaycan xalq əfsanələri motivləri əsasında çəkilmişdir. Filmdə süjetlə möhkəm bağlı olmayan əlavə məhəbbət xətləri, üsyan epizodları verilmişdir. Çəkilişlərdə 1500 adam iştirak etmişdir. Filmdə aktyorlar Ağasadıq Gəraybəyli, Möhsün Sənani və Rüstəm Kazımovun oynadıqları ilk rollarıdır.
Film 2011-ci ildə Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin sifarişi, Rusiya Dövlət Kinofilmləri Fondu və Azərbaycan Dövlət Film Fondunun dəstəyi ilə Azərbaycan Kinorejissorlar Gildiyasında bərpa olunmuşdur.
- Hüseyn Mehdiyev – layihə rəhbəri
- Fərəc Qarayev – bəstəkar
- Ramiz Rövşən – dialoq mətnləri
- Ayaz Salayev – redaktor-ekspert
- Elşad Rəhimov – montaj
- Teymur Kərimov – səs-operatoru
- Rauf Əliyev – musiqi redaktoru
- Aysel Əliyeva – redaktor
- İqrar Əşrəfzadə – təsvir redaktoru
- İsmayıl Qasımov – assistent
- Asiyat Ağayeva – maliyyə
- Şahirə Tacəddin – icraçı prodüser
Rejissor Azərbaycan xalqının tarixini, onun mədəniyyətini və məişətini yaxşı bilməməsi səbəbilə mövzunun real traktovkasına və milli koloritinə mənfi təsir göstərməsinə görə tənqid olunmuşdur. Buna baxmayaraq film kassada uğurlu olmuş və tamaşaçıların böyük marağına səbəb olmuşdur.[2]
- ↑ Газ. "Бак. рабочий". 7 октябрь 1923 г.
- ↑ 1 2 ""Qız qalası əfsanəsi" filminin 100 ili tamam olur". Azərtac. 28 may 2024. 28 May 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2024.
- Газ. "Бакинский рабочий". 16 января 1924 г.
- "Pravda" qəzeti, 2 aprel 1924-cü il.
- Şəmsəddin Abbasov. "Sovet Azərbaycanının kinosu" //Kommunist.- 1958.- 29 avqust.
- Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası. Memarlıq və İncəsənət İnstitutu. Nazim Sadıxov. Azərbaycan bədii kinosu (1920–1935-ci illər). Bakı: Elm, 1970.
- Азербайджанской ССР кинематография. Кино: Энциклопедический словарь / Гл. ред. С. И. Юткевич; Редкол.: Ю. С. Афанасьев, В. Е. Баскаков, И. В. Вайсфельд и др. — Москва: Советская энциклопедия, 1987. — стр. 12.
- Кино: Энциклопедический словарь / Гл. ред. С. И. Юткевич; Редкол.: Ю. С. Афанасьев, В. Е. Баскаков, И. В. Вайсфельд и др. — Москва: Советская энциклопедия, 1987. — стр. 35–36.
- Aydın Kazımzadə. Azərbaycan kinosu. Filmlərin izahlı kataloqu: 1898–2002. 2 cilddə. 1-ci cild. Bakı: Nağıl evi, 2003.
- Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C. Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923–2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh. 19–20.
- Azərbaycan Milli Ensiklopediyası: Azərbaycan. Ramiz Məmmədov. Kino. Azərbaycan Milli Ensiklopediyası Elmi Mərkəzi, 2007.- səh. 812.
- Filmi izlə: orijinal versiya (az.), (rus.) bərpa edilmiş versiya (az.)
- "Qız qalası" bədii filminin montaj vərəqələri [ölü keçid]. rej. V. Ballyuzek. 1923-cü il (35 mm, səssiz, ağ-qara, 8 hissə) 2000-ci il.