Qızılgül (Aysəsi, indi Areta) — Dərələyəz mahalında kənd.
| Qızılgül | |
|---|---|
 | |
| 39°54′15″ şm. e. 45°26′24″ ş. u.HGYO | |
| Ölkə | |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Mərkəzin hündürlüyü | 2.000 m[1] |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Rəsmi dili | |
  Qızılgül | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Ayısəsi İrəvan quberniyasının Şərur-Dərələyəz qəzasında, indi Keşişkənd (Yeğeqnadzor) rayonunda kənd. Rayon mərkəzindən 20km şimal-şərqdə yerləşir. Erməni mənbələrində kəndin adı Aysəs, Aysayi, Aysası formalarında qeydə alınmışdır[2]. Kəndin adı IX əsrdən xatırlanır[3].
Kənddə VII, X–XI əsrlərə aid alban kilsəsi, türklərin həyatı ilə bağlı digər tarixi abidələr (xaç daşları) indi də durur[4]. Toponim vəhşi heyvan mənasında işlənən ayı sözü ilə türk dilində "bataqlıq", "iymiş", "qoxumuş", "nəm", "rütubətli" mənasında işlənən sas//sası sözü əsasında[5] əmələ gəlmişdir. Zootoponimdir. Quruluşca mürəkkəb toponimdir.
Ermənistan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin 10. IX.1946-cı il fərmanı ilə kəndin adı dəyişdirilib Qızılgül, Ermənistan prezidentinin 19. IV.1991-ci il fərmanı ilə yenidən dəyişdirilərək Areta qoyulmuşdur.
Ayısəsi qalası — İrəvan quberniyasının Şərur-Dərələyəz qəzasında, indi Keşişkənd (Yeğeqnadzor) rayonunda Aysəsi kəndində qala. VII əsrdə tikilmişdir. Adı yazılı mənbələrdə IX əsrdən çəkilir[6]. Adı dəyişdirilib Arates qoyulmuşdur.
Ayısəsi çayı — İrəvan quberniyasının Şərur-Dərələyəz qəzasında, indi Keşişkənd (Yeğeqnadzor) rayonunda çay. Uzunluğu 12km-dir. Arpa çayına tökülür.
Kənddə 1873-cü ildə 219 nəfər, 1886-cı ildə 313 nəfər, 1897-ci ildə 311 nəfər, 1904-cü ildə 412 nəfər, 1914-cü ildə 453 nəfər, 1916-cı ildə 336 nəfər yalnız azərbaycanlı yaşamışdır[7]. 1918-ci ildə azərbaycanlılar erməni təcavüzünə məruz qalaraq deportasiya olunmuş və yalnız indiki Ermənistanda sovet hökuməti qurulandan sonra kəndin sakinlərindən sağ qalanlar ata-baba yurdlarına dönə bilmişdir. Burada 1922-ci ildə 254 nəfər, 1926-cı ildə 181 nəfər, 1931-ci ildə 288 nəfər yalnız azərbaycanlı yaşamışdır[8]. 1988-ci ildə kəndin sakinləri Ermənistan dövləti tərəfindən deportasiya olunmuşdur. İndi ermənilər yaşayır.
Qızılgül kəndində 1918-ci ildə 412 nəfərlik bu kənd Japonun və Doluxanovun komandası altında yerlə-yeksan olmuşdur. Əhali məhv edilmişdir.
- Zakir Şəhriyaz — şair, Azərbaycan Aşıqlar Birliyinin üzvü, "Qızıl Qələm" və "Ustad sənətkar" mükafatları laureatı.
- Vüqar Namazov — 4 qat dünya 7 qat Avropa cempionu və Dünya rekortçusudu.
- ↑ https://www.cadastre.am/storage/files/pages/pg_8945925618_pg_907871769_HH_bnak._bar..pdf.
- ↑ Hakopyan T. X., MəlikBaxşyan St. T., Barseğyan O. X. Ermənistan və ətraf vilayətlərin toponimlər lüğəti, I c., AD, İrəvan, "İrəvan Universiteti", 1986, s.237
- ↑ Yeğiazaryan O. Əzizbəyov rayonunun mədəniyyət abidələri, İrəvan, "Haypetrat", 1955, s.66
- ↑ Yeğiazaryan O. Əzizbəyov rayonunun mədəniyyət abidələri, İrəvan, "Haypetrat", 1955, s.66–69
- ↑ Радлов В. В. Опыт словарья тюркских наречий, т.l, ч. 1–2, СПб, 1893, 1914 стр.; т ll, ч.1–2, СПб, 1899, 1814 стр. т lll, ч.1–2, СПб, 1905, 2204 стр.; т.lV, ч. 1–2, СПб, 1911, — I (1), s.395
- ↑ Yeğiazaryan O. Əzizbəyov rayonunun mədəniyyət abidələri, İrəvan, "Haypetrat", 1955, s.66. (erm.)
- ↑ Qorqodyan Z. 1831–1931-ci illərdə Sovet Ermənistanının əhalisi, İrəvan, "Melkonyan fond", 1932, s.90–91, 160–161
- ↑ Qorqodyan Z. 1831–1931-ci illərdə Sovet Ermənistanının əhalisi, İrəvan, "Melkonyan fond", 1932, s.91, 161
- Ayısəsi Arxivləşdirilib 2012-08-24 at the Wayback Machine