Qızıl Qaya (Qazax)

Qızıl Qaya — Azərbaycan Respublikasının Qazax rayonunda, Daş Salahlı kəndinin cənub-qərbində yerləşən təbii bir qaya massividir. Yerli əhalinin dediyinə görə, gün batımında qaya səthi qızılımtıl rəngə bürünür və bu mənzərə ona illərdir “Qızıl Qaya” adını qazandırıb. Ərazi həm mənzərə baxımından cəlbedici, həm də tədqiqata açıq olan sahələrdəndir.

Qaya əsasən əhəngdaşı və qumdaşı təbəqələrindən formalaşıb. Daş Salahlıdan təxminən 6 kilometr aralıda, nisbətən dağlıq və enişli-yoxuşlu bir ərazidə yerləşir. Yol şəraiti tam yaxşı olmasa da, piyada və ya yolsuzluq avtomobili ilə əraziyə çatmaq mümkündür. Qayanın ətrafı təbii eroziya nəticəsində yaranmış kiçik dərələrlə və alçaq çökəkliklərlə əhatə olunub.

Əraziyə səfər edənlər bəzi mağaraların içərisində divarlarda cızılmış işarələr və xətlərə rast gəldiklərini bildirirlər. Bu izlərin qədim dövrlərə aid olub-olmadığını demək çətindir, lakin bu cür vizual dəlillər bölgənin arxeoloji baxımdan diqqətəlayiq ola biləcəyini göstərir. İndiyə qədər ərazidə rəsmi qazıntı və ya elmi ekspedisiya aparılmayıb.^[1]

Qızıl Qayanın ətrafında yaz aylarında zəngin dağ florası müşahidə olunur. Yabanı lalələr, sarıçiçək və digər dağ bitkiləri bu ərazidə yayılmışdır. Həmçinin burada kəpənəklər, kiçik sürünənlər və bəzən tülkü və çaqqal kimi heyvanlara da rast gəlinir. Bu canlılar təbiətlə harmoniya içində, insan müdaxiləsindən nisbətən uzaqda yaşayırlar.^[2]

Hazırda Qızıl Qaya turizm baxımından geniş tanınmır. Bölgədə nə informasiya lövhələri, nə də ziyarətçilər üçün nəzərdə tutulmuş istirahət yerləri mövcuddur. Buna baxmayaraq, təbiəti sevənlər, fotoqrafiya ilə maraqlananlar və araşdırmaçı xarakterli şəxslər üçün bu yer xüsusi maraq doğura bilər. Əgər infrastruktur inkişaf etdirilərsə, Qızıl Qaya yerli ekoturizmin diqqət mərkəzlərindən birinə çevrilə bilər.

Ərazi hal-hazırda rəsmi olaraq qorunan təbiət abidəsi statusuna malik deyil. Lakin bölgənin həm geoloji, həm də mümkün tarixi baxımdan dəyəri nəzərə alınaraq, müvafiq qurumların diqqətini cəlb etməsi məqsədəuyğundur. Gələcəkdə ərazidə həm ekoloji, həm də arxeoloji tədqiqatların aparılması tövsiyə olunur.^[1]