Qızılı dikburun meymun və yaxud Roksalana meymunu, həmçinin Sıçuan meymunu, (lat. Rhinopithecus roxellana) — Mərkəzi və Cənub-Qərbi Çinin mülayim, dağlıq meşələrində kiçik bir əraziyə endemik olan meymun növü. Onlar Cənub-Qərbi Çinin bu dağlıq meşələrində dəniz səviyyəsindən 1500–3400 m hündürlükdə yaşayırlar. Çində adı Sıçuan qızıl saçlı meymunudur. Həmçinin Sıçuan dikburunlu meymunu kimi də adlandırırlar. Çində olan üç dikburunlu meymun növü arasında ən çox yayılan qızılı dikburunlu meymun növüdür.
| Qızılı dikburun meymun | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
|
XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Qızılı dikburun meymun |
||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
|
||||||||||||
| ||||||||||||
Növün adı Osmanlı imperiyası hökmdarı Sultan Süleyman Qanuniın həyat yoldaşı, yuxarı əyilmiş burnu ilə seçilən gözəl Avropada Roksalana kimi tanınan Xürrəm Sultanın adından götürülüb.
Onların çox qeyri-adi və heyrətamiz görünüşü var. Tükləri narıncı-qızılı, üzləri mavi, burunları isə son dərəcə qıvrımlıdır. Onlar çox nadirdir, nəsli kəsilməkdə olan növlər Qırmızı Kitaba daxil edilib. Onlar cənub və mərkəzi Çində yaşayırlar və ən böyük populyasiyalar Volong Milli Təbiət Qoruğunda qorunur (Siçuan). Hazırda qızılı dikburunlu meymunları Çindən kənarda, yalnız Honkonq, Yaponiya və Cənubi Koreyada görmək olar.[3][4] In 2025, the ZooParc de Beauval in France became the first zoo outside Asia to house golden snub-nosed monkeys.[5]
Meymunun şəkillərinə tez-tez qədim Çin vazalarında və ipək ekranlarında rast gəlinir. Soyuğa dözümlü heyvandır və asağı temperaturlu ərazilərdə yaşaya bilir. Qidalanması fəsillərə uyğun olaraq dəyişir, amma əsasən otyeyən heyandır. Ağaclarda yaşayır və vaxtının 97 %-ni kölgəlikdə keçirir.[6] Sayları təxminən 8000-15000 arasında dəyişir Bioloqlar hazırda bu meymunun üç alt növünü müəyyən ediblər. Bu meymunun ilk növbədə quyruqlarının uzunluğu, həmçinin müəyyən skelet və diş xüsusiyyətləri digərlərindən əsas fərqlənən tərəfləridir.[7]
- ↑ Mammal Species of the World (ing.): A Taxonomic and Geographic Reference. / D. E. Wilson, D. Reeder 3 Baltimore: JHU Press, 2005. 35, 2142 p. ISBN 978-0-8018-8221-0
- ↑ Smith A. T., Xie Y., Lunde D. P., Wilson D. E., Wozencraft W. C., Hoffmann R. S., Sung W., MacKinnon J. R. A Guide to the Mammals of China. (ing.). / A. T. Smith, Y. Xie Princeton: Princeton University Press, 2008. P. 165–166.
- ↑ "Sichuan Golden Snub-nosed Monkey". Ocean Park, Aberdeen, Hong Kong. 2016-07-25.
- ↑ "Golden Snub-nosed Monkey". ZooBorns.com.
- ↑ "Singe doré".
- ↑ Newman, Shane. "Golden Snub-Nosed Monkey - Facts, Habitat, Diet, Life Cycle, Pictures". Animal Spot: Online Animal Guide With Facts, Pictures, And More! (ingilis). 2018-03-03. İstifadə tarixi: 2025-06-01.
- ↑ S. Zhang, B. Liang, L. Wang. Seasonality of matings and births in captive Sichuan golden monkeys (Rhinopithecus roxellana) // American Journal of Primatology . 51 (4). 2000-08. 265–269. doi:10.1002/1098-2345(200008)51:4<265::AID-AJP6>3.0.CO;2-8. ISSN 0275-2565.
- Golden snub-nosed monkey in Maximum Card from China Arxivləşdirilib 2008-04-16 at the Wayback Machine
- ARKive - images and movies of the Golden snub-nosed monkey (Rhinopithecus roxellana)
- Pictures of the Golden snub-nosed monkey from Chinese photographer Xi Zhinong
- Jablonski, Nina G., redaktorThe natural history of the doucs and snub-nosed monkeys. Volume 4 of Recent advances in human biology. World Scientific. 1998. ISBN 981-02-3131-8.
- "Горы золотой обезьяны". «Вокруг света».
- "Rhinopithecus roxellana". Primate Info Net (ingilis).
