Qırxlar qəbiristanlığı — Qafqazın ən qədim dəfn yerlərindən biri olan Dərbənd qəbiristanlığı. Qəbiristanlıq Qırxlar-qapı darvazasından bir kilometr şimalda yerləşir.
| Qəbiristanlıq | |
| Qırxlar qəbiristanlığı | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ölkə | Rusiya |
| Yerləşdiyi yer | Dərbənd |
| Əsası qoyulub | VII əsr |
| Dini tərkib | İslam |
| 42°03′43″ şm. e. 48°16′55″ ş. u. | |
.svg)  Qırxlar qəbiristanlığı |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Qəbiristanlıq yaxşı işlənmiş daşlardan inşa edilmiş iki metrlik hasarla əhatə olunmuşdur. İki pillədən ibarət olan bu hasar, ehtimal ki, bir neçə dəfə yenidən qurulmuşdur. Hasarın şimal tərəfində giriş portalı.[1]
Orta əsr ərəb mənbələrinə və yerli tarixi salnamə olan "Dərbəndnamə"yə əsasən, bu qəbiristanlıq Salman ibn Rəbiə əl-Bahilinin rəhbərliyi altında Dərbəndə edilən ilk ərəb yürüşü ilə əlaqələndirilir. Əfsanələrdən birinə görə, ərəb fəthçiləri ilə yerli sakinlər arasında baş verən 6 günlük döyüş nəticəsində 40 və 20 min nəfər əsgərin şəhid olduğu iddia edilir. Ölənlərdən 40 ərəb döyüşçüsü "Qırxlar" qəbiristanlığında dəfn olunmuşdur. Daha sonrakı dövrlərdə burada bir sıra əlavə məzarlar da salınmışdır.
"Qırxlar" qəbiristanlığı şəhərin şimal qəbiristanlıq kompleksinin bir hissəsidir. O, uzun tərəfləri ilə bir-birinə bitişik iki düzbucaqlı hissədən (böyük və kiçik bölmə) ibarətdir. Böyük bölmə üç sıra, kiçik bölmə isə bir sıra olmaqla, ümumilikdə 40 ədəd qədim sandıq formalı məzar daşından təşkil olunmuşdur. Məzar daşları (sənduqələr) yüksək ölçülərə malikdir: uzunluqları 3.2 metrə qədər, hündürlükləri 80 sm, enləri 70 sm, qalınlıqları isə 10-12 sm-ə qədər çatır. Böyük bölmənin daxilində həmçinin 185 sm hündürlüyündə baş daşları da mövcuddur.
Qəbiristanlıq, şəhidlərin dəfn yeri olaraq müsəlmanlar tərəfindən müqəddəs ziyarət məkanı kimi qəbul edilir və mütəmadi olaraq ziyarət olunur.
1788-ci ildə Quba xanı Fətəli xan tərəfindən həyat yoldaşı, Tuti Bikənin şərəfinə inşa etdirilmiş Tuti Bikə türbəsi də burada yerləşir.
- Tuti Bikə — Quba xanı Fətəli xanın həyat yoldaşı, dövlət xadimi.
- Əhməd xan — Quba xanlığının VII xanı.
- Həsən xan — Quba xanı Fətəli xanın kiçik oğlu, dövlət xadimi.
- Şamil Fətullayevin əcdadları, o cümlədən babası Məmməd-Nəbi Fiqarov.
- Balakişi bəy Ərəblinski — Rusiya İmperator Ordusunun zabiti, general-leytenant.
- Əmirçoban bəy Usmiyev — Rusiya İmperator Ordusunun zabiti, general-mayor.
- ↑ "Кладбище Кырхляр в Дербенте". sputnik.ru. Спутник-Туризм. 19 yanvar 2020 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 yanvar 2020.