Qırxbuğum cuzqunu

Qırxbuğum cuzqunu (lat. Calligonum polygonoides) — cuzqun cinsinə aid bitki növü. Kiçik Asiya və İrandan təsvir edilmişdir. Balkan yarımadası, Kiçik Asiya və İranda təbii halda bitir. Azərbaycanda Naxçıvan MR-da Vəlidağ ətrafında yayımışdır. Azərbaycanın "Qırmızı kitabı"ına daxil edilmişdir.

Qırxbuğum cuzqunu
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Evdikotlar Klad: Bazal evdikotlar Klad: Superasteridlər Dəstə: Qərənfilçiçəklilər Fəsilə: Qırxbuğumkimilər Cins: Cuzqun Növ: Qırxbuğum cuzqunu
Beynəlxalq elmi adı
Calligonum polygonoides L., 1753
Şəkil axtarışı NCBI   710102

Botaniki təsviri

Hündürlüyü 0,4-dən 7 m-dək, çox budaqlı, zərif çətirli koldur. Gövdələri və qoca budaqları əyilmişdir. Cavan zoğları uzun, əyilmiş, yaşıl və ya bozumtul-yaşıl, buğumlu, təxminən yarpaqsızdır. Qumluqlarda yaxşı bitir, üstünədək qumla örtülməyə dözür. Gövdədən dağınıq halda ayrılmış, şaxəli, qol-budaqlı, ağımtıl qabıqlı, hündürlüyü 1,5 m-ə qədər olan çox şaxəli koldur. Gövdəsinin qabığı ağımtıldır. Birillik budaqları şaxlıdır. Yarpaqları ensiz, bizvaridır. Çiçəkləri ikicinsli, diametri 50–60 mm-dir. Çiçəkyanlığı bəsit, boyalı, 5–6 üzvlü, kənarları dilimli, çox zaman xaricə qatlanmış, bəzən də uzanmış haldadır. Erkəkciklər 12–18-dir, erkəkcik saplarının qaidəsi topa şəklində, qısa tüklüdür. Yumurtalığı üst, 3–4 tilli, üst hissədən 4 qısa sütuncuqlu və başcıqvari, dişicik ağızlıdır. Meyvələri tərs, yumurtavari, uzunluğu 12–16 mm, eni 10–13 mm, qılçıqlıdır. Qanadları zəif, eni 1–2 mm; qanad qılçıqları 8 cərgədə yerləşmiş, sıx, yastı formalıdır və 2–3 haçalı budaqlarla nəhayətlənmişdir. Aprel-may aylarında çiçəkləyir, meyvəsi iyun-iyul aylarında yetişir.

İstiyə, quraqlığa davamlıdır. Torpağa tələbkar deyildir.

İstifadəsi

Eroziya, şoranlığın qarşısının alınmasında əhəmiyyətli bitkidir.

Mənbə

• Tofiq Məmmədov. Azərbaycan Dendroflorası. III. Baku: "Elm". 2016. 400 səh. 2019-11-17 tarixində arxivləşdirilib.
• Tofiq Məmmədov, Elman İsgəndər, Tariyel Talıbov. Azərbaycanın Nadir Ağac və kol bitkiləri. Bakı: "Elm". 2014. 380.

• Флopa Aзeрбaйджaнa. т.5. 1954; Флopa Kaвkaзa. т.5. 1954;
• Azərbaycanın ağac və kolları. I cild. 1961;
• Azərbaycan flora-sının konspekti. I–III cildlər. 2005; 2006; 2008;