Qılquyruqlular və ya Tizanurlar (lat. Thysanura) — buğumayaqlılar tipinin həşəratlar sinfiniə aid olan dəstə.
| Qılquyruqlular | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||
|
XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Qılquyruqlular |
||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||
|
||||||||
| ||||||||
Qılquyruqluların bədəni uzunsovdur. Başda bir cüt fasetli göz və onların arasında üç sadə gözcük vardır. Bəzilərində göz və gözcük olmur. Bığcıqları uzun, sapşəkilli və çoxbuğumludur. Ağız orqanları gəmiricidir. Döş hissədə ayaqlar yaxşı inkişaf etmişdir. əncələri 2-4 buğumludur və qurtaracağında bir cüt caynaq olur. qarın hissəsi 11 buğumludur. Qarının axırında bir cüt serqi adlanan buğumlu qarın çıxıntısı olur. Onların arasında isə uzun sapvari quyruq teli vardır. Bu çıxıntılara görə də onlara qılquyruqlular deyilir. Qarında həmçinin qrifel adlanan buğumsuz çıxıntı vardır ki, bu da hərəkətdə dayaq rolu oynayır. Bədənlərinin üzəri, adətən nazik pulcuqla örtülmüşdür və bu örtük onlara gümüşü rəng verir.
Qılquyruqlular rütubət sevən olub, müxtəlif yerlərdə - daşların, tökülmüş yarpaqların altında, ağac çürüntülərində, torpaqda, qarışqa və termitlərin yuvalarında yaşayırlar. Bitki qalıqları və şibyəlrlə qidalanırlar. Bəzi növləri yeyinti məhsuluna və kitablara zərər verirlər. Qılquyruqluların 400-ə qədər növü təsvir edilmişdir. Keçmiş SSRİ-də 20, Azərbaycanda isə 3 növü qeyd olunmuşdur.
- B.Ağayev, Z.Zeynalova. Onurğasızlar zoologiyası. Bakı, Təhsil, 2008, -563 səh.