Prjevalski ceyranı (lat. Procapra przewalskii) — Boşbuynuzlular fəsiləsinə, Əsl antiloplar yarımfəsiləsinə, daxil olan məməli növü. Növ rus natuiralisti, səyyahı, tədqiqatçısı general Nikolay Prjevalskinin[3] (1839–1888) şərəfinə adlandırılmışdır.
| Prjevalski ceyranı | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
|
Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Klad: Yarımtip: İnfratip: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Sinifüstü: Klad: Klad: Sinif: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Yarımsinif: Klad: İnfrasinif: Maqndəstə: Dəstəüstü: Klad: Qranddəstə: Ranqsız: Dəstə: Klad: Klad: Klad: Yarımdəstə: İnfradəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Cins: Növ: Prjevalski ceyranı |
||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
|
||||||||||
| ||||||||||
Əsasən elə də böyük olmayan, şux qamətli, iri gözlərə sahib, kiçik qulaqlara malik bir canlıdır. Bədəninin uzunluğu 109–160 sm, hündürlüyü 50–70 sm, çəkisi isə 17–32 kq arası olur. Erkəklər bir qayda olaraq dişilərdən iri olurlar. Quyruqları qısadır. Təxminən 7–12 sm arası olur. Quyruqlarının üzəri sıx xəzlə örtülü olur. Üzəri sarı-qəhvəyi rəngdə olur. Alt və qarın nahiyyələri isə ağ rəngdədir. Erkəklərin rəngi dişilərə nisbətdə daha tünddür. Qış ayları isə hər iki fərddə xəz nisbətən açıq rəng alır. Yaşlı erkəkləırdə buynuzlarının uzunluğu 18–26 sm arasında dəyişə bilir. Bu canlılara ən yaxın növ Monqol ceyranı sayılır[4].
Prjevalski ceyranı Çinin endemin canlısı sayılır. Əvvəllər bu canlılar ölkənin şimal hissəsində, dağlıq bir platota, Kukunor gölü ilə Gansu Ninayaia və bəlkə də Şanxi və Daxili Monqolustana qədər uzanırdı, halbuki hazırda bir neçə populyasiya qalmışdır. Onlarda beş bir-birindən təcrid olunmuş, Kukunor gölünün ətrafında yerləşən və cəmi 250 km² ərazini əhatə edən bölgədə qalmışlar. Əsasən 3194–5174 m hündürlükdə, açıq çöl vadilərində və dağlıq ərazilərdə yaşayırlar.
2003-cü ilin sentyabr ayında aparılan hesablamalara görə Prjevalski ceyranlarının ümumi sayı yalnız 500–600 olduğu ortaya çıxır. Bununla delə 2016-cı ildə edilən son araşdırmalar nəticəsində onlıarın sayının 1544–1635 arası olması qeydə alınır. Bu isə saylarında artımı göstərir[4].
Prjevalski ceyranı adətən kiçik sürülərdə yaşayırlar. Bir qayda olaraq, on başdan çox olmayan qruplarda birləşirlər, halbuki XIX əsrdə bu növün sayı olduqca çox olduğu zamanlarda qrupların həcmi daha böyük olmuşdur. Erkəklər ilin böyük qismini tək və ya iki, üç fərddən ibarət olan qruplarda yaşayırlar. Dişilərdə qızma dönəmi baş verdikdə erkəklər və dişilər bir qrupda birləşir. Prjevalski ceyranları adətən sakit heyvanlardır. Bununla belə qısa səslər çıxartdıqları da qeyd olunur.
Prjevalski ceyranları əsasən cılkimilər və digər ot bitkiləri ilə qidalnırlar. Kol bitkilərindən isə gəvənləri üstün tuturlar. Bu canlıları bəzən Tibet ceyranlarının arealında belə görmək mümkündür. Bununla belə bu canlılar hec vaxt qida anlamında rəqabət aparmırlar. Səbəb isə Tibet ceyranlarının qida rasionunda əsasən paxlakimilər olmasıdır.
- ↑ Integrated Taxonomic Information System (ing.). 2004.
- ↑ Mammal Species of the World (ing.): A Taxonomic and Geographic Reference. / D. E. Wilson, D. M. Reeder 3 Baltimore: JHU Press, 2005. 35, 2142 p. ISBN 978-0-8018-8221-0
- ↑ Bo Beolens, Michael Watkins, and Mike Grayson. The eponym dictionary of mammals. — Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009. — P. 331. — 574 p. — ISBN 978-0-8018-9304-9.
- ↑ 1 2 IUCN SSC Antelope Specialist Group. 2016. Procapra przewalskii Arxivləşdirilib 2012-11-13 at the Wayback Machine. The IUCN Red List of Threatened Species 2016.
- Кирилюк В. Е. Сто вопросов о дзерене. Чита: Поиск, 2007. 44 с Ссылка на полный текст монографии
- Leslie, D. M. Jr. et al (2010). "Procapra przewalskii (Artiodactyla: Bovidae)". Mammalian Species, 42 (1): 124–137. PDF [ölü keçid]