Potensialın gücləndirilməsi (və ya kapasitetin inkişafı, gücləndirilməsi) fərdin və ya təşkilatın "istehsal etmək,[1] fəaliyyət göstərmək və ya resursları tətbiq etmək" qabiliyyətinin artırılması kimi təyin olunur.[2] 1950-ci illərdən etibarən beynəlxalq təşkilatlar, hökumətlər, qeyri-hökumət təşkilatları (QHT) və yerli icmalar sosial və iqtisadi inkişaf planları çərçivəsində kapasitetin artırılması konseptini tətbiq edir.[3][4]Birləşmiş Millətlər Təşkilatı İnkişaf Proqramı (UNDP) özünü "kapasitetin inkişafı" anlayışı ilə müəyyən edir və missiyasını həyata keçirmək üçün bu yanaşmanı tətbiq edir.[3][5] BMT sistemi bu yanaşmanı demək olar ki, bütün sahələrdə tətbiq edir, o cümlədən 2030-cu ilə qədər nail olunması planlaşdırılan bir neçə Davamlı İnkişaf Məqsədləri (SDG) üçün. Məsələn, SDG 17 inkişaf etməkdə olan ölkələrdə milli planların həyata keçirilməsini dəstəkləmək üçün beynəlxalq dəstəyin artırılmasını nəzərdə tutur.[6]
.jpg)
Beynəlxalq inkişaf hüququ çərçivəsində kapasitetin artırılması "beynəlxalq müdaxilənin kəsişən üsulu" kimi qiymətləndirilir. Bu, tez-tez dövlət idarəçiliyi islahatları, yaxşı idarəetmə və təhsil sahələrində həyata keçirilən müdaxilələrlə üst-üstə düşür.[7]
Beynəlxalq ictimaiyyətin konsensus yanaşmasına görə, Dünya Bankı, BMT və Avropa Komissiyası tərəfindən müəyyən edilmiş potensialın artırılmasının komponentləri beş sahəni əhatə edir:[8] aydın siyasət çərçivəsi, institusional inkişaf və qanunşünaslıq bazası, vətəndaş iştirakı və nəzarət, insan resurslarının təkmilləşdirilməsi (təhsil və təlim daxil olmaqla) və davamlılıq.[9][10] Bu komponentlərin bir çoxu digər müdaxilələr və sektorlarla üst-üstə düşür. Təlim və təhsil tədbirləri bu yanaşmanın əsas diqqət mərkəzini təşkil edir.[11][12] Məsələn, UNDP öz qiymətləndirmə metodologiyasında təlim ehtiyaclarına fokuslanır, faktiki performans məqsədlərinə deyil.[1]
Kapasitetin artırılması üçün istifadə olunan terminlərin çoxşaxəli sahələrdə tətbiqi və bu sahəyə ayrılan böyük miqdarda inkişaf yardımı maliyyəsi onun əsl mənası və təsiri barədə mübahisələrə səbəb olmuşdur. Dünya Bankı və digər donorların qiymətləndirmələri 2000-ci ildən etibarən bu maliyyələşdirmə kateqoriyasında problemləri ortaya çıxarmışdır.[8][9][13] 2015-ci ildə beynəlxalq inkişaf hüququ və peşəkar idarəetmə prinsiplərinə əsaslanan müstəqil qiymətləndirmə sistemi yaradılmışdır ki, bu da müxtəlif kapasitet artırma təşəbbüslərinin effektivliyini ölçmək və nəzarət etmək üçün nəzərdə tutulmuşdur.[14]
.jpg)
OECD-DAC tərəfindən hazırlanmış "yaxşı təcrübə sənədi" kapasitetin inkişafını belə təyin edir: "Kapasitetin inkişafı, insanların, təşkilatların və cəmiyyətin ümumilikdə zamanla öz qabiliyyətlərini açıq şəkildə istifadə etməsi, gücləndirməsi, yaratması, uyğunlaşdırması və qoruması prosesi kimi başa düşülür."[15]:9 Kapasitet isə "insanların, təşkilatların və cəmiyyətin ümumilikdə işlərini uğurla idarə etmə qabiliyyəti" kimi başa düşülür.[14][15]
OECD-DAC 2006-cı ildə bildirmişdir ki, "kapasitetin inkişafı" termini "kapasitetin artırılması" termini əvəzinə istifadə olunmalıdır. Çünki "kapasitetin artırılması" yeni strukturun addım-addım qurulması mənasını verə bilər — halbuki reallıqda proses belə baş vermir.[15]
Avropa Komissiyasının Toolkit sənədi də kapasitetin inkişafını eyni şəkildə təyin edir və vurğulayır ki, kapasitet "qabiliyyətlər", "xüsusiyyətlər" və "proses" ilə bağlıdır.[16] Kapasitet insanlar, fərdi təşkilatlar və təşkilatlar qruplarının atributudur. Kapasitet xarici faktor və aktorlara uyğunlaşmaq və onlara reaksiya verməklə formalaşır, amma xarici bir obyekt deyil — o, insanlarda, təşkilatlarda və ya təşkilat sistemlərində daxili bir xüsusiyyətdir. Beləliklə, kapasitetin inkişafı təşkilatlar və insanlarda daxili dəyişiklik prosesidir.
BMT Fəlakət Risklərinin Azaldılması Bürosu (UNDRR), əvvəlki adı ilə BMT-nin Beynəlxalq Fəlakətlərin Azaldılması Strategiyası (UNISDR), fəlakət risklərinin azaldılması sahəsində kapasitetin inkişafını belə təyin edir: "Kapasitetin inkişafı insanların, təşkilatların və cəmiyyətin zamanla sosial və iqtisadi məqsədlərə nail olmaq üçün sistemli şəkildə qabiliyyətlərini stimullaşdırması və inkişaf etdirməsi prosesi — biliklərin, bacarıqların, sistemlərin və institutların təkmilləşdirilməsi yolu ilə — daha geniş sosial və mədəni mühit çərçivəsində."[17]
Beynəlxalq müdaxilələr xaricində, kapasitetin artırılması insan və icma bacarıqlarının gücləndirilməsinə, kiçik bizneslərdə və yerli çimərli hərəkatlarda tətbiq edilə bilər. Təşkilati kapasitetin artırılması QHT-lər tərəfindən[18] və hökumətlər tərəfindən daxili inkişaf və fəaliyyətlərin idarə olunması üçün rəhbər vasitə kimi istifadə olunur.
2006-cı ildə BMT İctimai İdarəetmə üzrə Ekspertlər Komitəsi əlavə termin təklif etmişdir: "icma kapasitetinin artırılması".[19] Bu, bütün tərəfdaşların iştirak etdiyi uzunmüddətli davamlı inkişaf prosesi kimi təsvir olunur, hökumətlərlə məhdud nəzarət və iştirakla məhdudlaşan praktikalardan fərqli olaraq. Komitə tərəfindən "icma"ya aid edilən tərəflər arasında nazirliklər, yerli hakimiyyət orqanları, qeyri-hökumət təşkilatları, peşəkarlar, icma üzvləri, akademiklər və s. var. Komitəyə görə, kapasitetin artırılması fərdi, institusional, cəmiyyət səviyyəsində və "təlim xaric" səviyyədə baş verir.[19]
"İcma kapasitetinin artırılması" (CCB) termini 1995-ci ildən istifadə olunmağa başlanmış və o zamandan etibarən, xüsusilə Birləşmiş Krallıqda, şəhər siyasəti, bərpa və sosial inkişaf kontekstində siyasət ədəbiyyatında populyar olmuşdur.[20] Lakin onu "icma inkişafı" praktikası ilə ayırmaq çətindir.[21] Bu yanaşma "icmaların öz bacarıqları, bilikləri və maraqları ilə düzgün məşğul olmayan defisit modelinə əsaslanır". Buna görə də, yoxsulluğun və bərabərsizlik səbəblərini düzgün həll etmir.[21]
- ↑ 1 2 United Nations Development Programme. "Supporting Capacity Building the UNDP approach". UNDP. 30 iyun 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 aprel 2011.
- ↑ "Definition of CAPACITY". www.merriam-webster.com (ingilis). İstifadə tarixi: 9 iyun 2021.
- ↑ 1 2 UNDP (2009) CAPACITY DEVELOPMENT: A UNDP PRIMER
- ↑ UNDP (2009) UNDP Global Capacity Development Facility GOING FOR SCALE GOING FOR SUSTAINABILITY GOING FOR QUALITY Capacity Development Group Bureau for Development Policy United Nations Development Programme New York, January 2009
- ↑ UNDP (2009) UNDP Global Capacity Development Facility
- ↑ "Goal 17: Partnerships for the Goals". The Global Goals (ingilis). İstifadə tarixi: 25 sentyabr 2020.
- ↑ Lempert, D. H. (2018) A Treatise on International Development Law, 11 DePaul J. for Soc. Just.
- ↑ 1 2 The World Bank (2000) Reforming Public Institutions and Strengthening Governance, A World Bank Strategy, Public Sector Group Poverty Reduction and Economic Management (PREM) Network
- ↑ 1 2 Gwin, Catherine. Capacity Building in Africa: An OED Evaluation of World Bank Support (ingilis). The World Bank. 23 iyun 2005. doi:10.1596/0-8213-6241-0. ISBN 978-0-8213-6241-9.
- ↑ UNDP (1998) CAPACITY ASSESSMENT AND DEVELOPMENT
- ↑ "Capacity building | political activity". Encyclopedia Britannica (ingilis). İstifadə tarixi: 11 iyun 2021.
- ↑ Potter, Christopher; Brough, Richard. "Systemic capacity building: a hierarchy of needs". Health Policy and Planning. 19 (5). 1 sentyabr 2004: 336–345. doi:10.1093/heapol/czh038. ISSN 0268-1080. PMID 15310668. İstifadə tarixi: 9 iyun 2019.
- ↑ Roger Maconick; və b. Capacity-building for poverty eradication (PDF). New York: United Nations. 2002. ISBN 92-1-104520-7. OCLC 51071090.
- ↑ 1 2 Lempert, David. "A quick indicator of effectiveness of "capacity building" initiatives of NGOs and international organizations". European Journal of Government and Economics (ingilis). 4 (2). 2015: 155–196. doi:10.17979/ejge.2015.4.2.4312. hdl:2183/23397. ISSN 2254-7088. Archived from the original on 24 iyun 2016.
- ↑ 1 2 3 OECD-DAC (2006) THE CHALLENGE OF CAPACITY DEVELOPMENT: WORKING TOWARDS GOOD PRACTICE Arxivləşdirilib 8 dekabr 2021 at the Wayback Machine, DAC Network on Governance, JT00200369, DCD/DAC/GOVNET(2005)5/REV1
- ↑ "Reference Document Nr. 6: Toolkit for Capacity Development (2010) | Capacity4dev". europa.eu. İstifadə tarixi: 15 mart 2021.
- ↑ "Terminology". United Nations Office for Disaster Risk Reduction. İstifadə tarixi: 31 mart 2016.
- ↑ McKinsey & Company (2001) Effective Capacity Building in Nonprofit OrganizationsArxivləşdirilib 9 iyun 2021 at the Wayback Machine, Prepared for Venture Philanthropy Partners by McKinsey & Company
- ↑ 1 2 United Nations Committee of Experts on Public Administration. "Definition of basic concepts and terminologies in governance and public administration" (PDF). United Nations Economic and Social Council. 2006. 17 iyul 2019 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 aprel 2011.
- ↑ Craig, Gary, Kenny, Sue; Clarke, Matthew (redaktorlar ), "Community Capacity Building: Critiquing the Concept in Different Policy Contexts", Challenging Capacity Building (ingilis), London: Palgrave Macmillan UK, 2010, 41–66, doi:10.1057/9780230298057_3, ISBN 978-1-349-31330-3, İstifadə tarixi: 14 iyun 2021
- ↑ 1 2 Craig, Gary. "Community capacity-building: Something old, something new . . .?". Critical Social Policy (ingilis). 27 (3). 2007: 335–359. doi:10.1177/0261018307078846. ISSN 0261-0183.